Leon Şiller
Leon Şiller (pol. Leon Schiller; 14 mart 1887[1][2][…], Krakov, Sisleytaniya[1][3][…] – 25 mart 1954[1][2][…], Varşava[1][3][…]) — polşalı teatr rejissoru, teatr tənqidçisi və nəzəriyyəçisi, teatr və radio tamaşalarının ssenari müəllifi, bəstəkar.
| Leon Şiller | |
|---|---|
| pol. Leon Schiller | |
 | |
| Doğum tarixi | 14 mart 1887[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 25 mart 1954[1][2][…] (67 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | teatr rejissoru, dramaturq, bəstəkar, tərcüməçi, teatr tənqidçisi |
| Təhsili | |
| Mükafatları |
    |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Leon Şiller 1887-ci il martın 14-də Avstriya-Macarıstanın Krakov şəhərində avstriyalı polyak ailəsində anadan olub. O, Krakovda Müqəddəs Anna gimnaziyasında təhsil almış (1897–1905), 1906-cı ildə qiyabi bakalavr təhsilini başa vurduqdan[4] sonra Yagellon Universitetində və Sorbonnada fəlsəfə və polonistika üzrə təhsil almışdır.[5]
Kabare müğənnisi kimi debütünü 1906-cı ildə edən Leon Şiller 1917-ci ildə Varşavada Polşa Teatrında rejissorluğa başladı. 1922-ci ildə "Redut" teatrında çıxış edib. 1924–1926-cı illərdə (V. Xojitsa və A. Zelveroviçlə birlikdə) Varşavada Boquslavski teatrına rəhbərlik etmiş, burada Zeromskinin "Qızılgül" (1926) və Krasinskinin "İlahi komediya" (1926) tamaşalarını səhnələşdirmişdir. Teatr hakimiyyət tərəfindən bağlandıqdan sonra Şiller Polşa Teatrına keçir və burada Polşa və dünya klassikasının dram əsərlərini səhnələşdirir. Şillerin Samuel Zborovski (1927) və Yuliuz Slovatskinin "Kordial" (1930), Stanislav Vispyanskinin "Cəsur Boleslav" (1929) və "Qurtuluş" (1935), Şekspirin "Yuli Sezar" tamaşaları (1928-ci il) romantizmlə zəngindir. Qəhrəmanlıq monumental teatrının yaradılmasında Şillerin müstəsna nailiyyəti Böyük Şəhər Teatrının səhnəsində Adam Mitskeviçin "Dzyadov" əsərinin tamaşaya qoyulması olub (1932, indiki S. A. Kruşelnitskaya adına Lvov Milli Akademik Opera və Balet Teatrı). Şillerin səhnələşdirdiyi əsərləri: Bertolt Brextin "Üç qəpiklik" operası (1929), F. Volfun "Kalium siyanidi" (1930, Şəhər Teatrı, Lodz), Sergey Tretyakovun "Qarçi, Çin!" (1932, Bolşoy Şəhər Teatrı, Lvov) o dövrün burjua dünyasının sosial ədalətsizliyinə etirazla dolu idi.
1933-cü ildən Leon Şiller 1932-ci ildə Dövlət Teatr Sənəti İnstitutunda özü və Aleksandr Zelveroviç tərəfindən yaradılmış rejissorluq kafedrasının müdiri idi. 1935-ci ildə Şiller Polşa Ədəbiyyat Akademiyasının "Polşa dramaturgiyasına sevginin təbliğinə" görə qızıl akademik mükafatlarına layiq görüldü.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı, 1941-ci ilin martında aktyor İqo Simanın öldürülməsi nəticəsində yaranan repressiyalardan sonra Leon Şiller həbs edilərək Auşvitz həbs düşərgəsinə göndərilir. Həmin ilin may ayında bacısı Anna Yatskovskaya satılan zinət əşyalarından aldığı 12.000 zloti qarşılığında Şilleri geri aldı. Varşava üsyanında iştirak etdi, üsyan yatırıldıqdan sonra Murnau düşərgəsinə göndərildi.[6] 1944-cü ildə Amerika ordusu tərəfindən azad edildikdən sonra Şiller Hollandiya sərhədi yaxınlığındakı Lingenə köçür və Boquslavski adına Xalq Teatrının əsasını qoyur.[5] Müharibədən sonra Leon Şiller Lodzdakı Polşa Ordusu Teatrına (1945–1949) və Varşavadakı Polşa Teatrına (1949-cu ildən) rəhbərlik etmişdir.
1946-cı ildə Lodzda teatr məktəbi təşkil edən Şiller, 1951-ci ildən onun təşəbbüsü ilə yaradılan Varşava Dövlət İncəsənət İnstitutunun teatr kafedrasına rəhbərlik edib. O, həmçinin "Theatre Diary" jurnalının redaktoru, Polşa Teatr və Kino Rəssamları İttifaqının sədri olub.
1948–52-ci illərdə Şiller Polşa Xalq Respublikasının Dövlət mükafatına layiq görülüb. 1950-ci ildə Polşa Prezidenti Boleslav Berut tərəfindən I dərəcəli Bayraq ordeni ilə, 1953-cü ildə isə Qızıl Xaç ordeni ilə təltif edilmişdir.
Şiller teatr və kino haqqında çoxsaylı məqalə və resenziyaların müəllifidir.
Leon Şiller 25 mart 1954-cü ildə Varşavada vəfat edib. O, Povazkidəki hərbi qəbiristanlıqda dəfn olunub.[7]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 http://culture.pl/pl/tworca/leon-schiller.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Шиллер Леон // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Leon Schiller — Życie i twórczość Arxivləşdirilib 2017-01-18 at the Wayback Machine на сайте "Culture.pl" (pol.)
- ↑ 1 2 Biografia Leon Schiller Arxivləşdirilib 2016-12-20 at the Wayback Machine на сайте "granice.pl"
- ↑ Stefan Majchrowski. Za drutami Murnau. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej. 1970. 108–109.
- ↑ Juliusz Jerzy. Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Милитария Sport i Turystyka. 1989. 36. ISBN 83-217-2641-0.
- Шиллер Леон. // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- Leon Şillerin həyatı "Culture.pl" saytında (rus.)
- Leon Şiller "e-teatr.pl" teatr məlumat bazasında (rus.)
- Leon Şiller "Encyklopedia PWN" də (rus.)