Layari çayı
Layari çayı (urdu کونړ سيند) — Pakistanın meqapolisi olan Kəraçi şəhərinin bütün mərkəzi vasitəsilə şimal-şərqdən axan və Ərəbistan dənizindəki kiçik Manora yarımadasınd ğışlar dövründə çarhovuz kimi xidmət edir.[1]
| Layari çayı | |
|---|---|
| urdu دریائے لیاری | |
 | |
| Ölkə |
 Pakistan |
| Mənbəyi | |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Mənsəbi | Kəraçi |
| • Yüksəkliyi | 0 m |
| Uzunluğu | 50 km |
| Su hövzəsi | Ərəbistan dənizi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1950-ci illərə qədər çay təmiz idi və çayın sahilində balıq tutmaq üçün xüsusi ərazilər yaradılmışdı. Sahillərin uzununa istiqamətində kənd təsərrüfatı yaxşı inkişaf etmişdi.[2] Amma 1947-ci ildə Pakistanın müstəqilliyinin əldə etməsindən sonra Kəraçini yeni dövlətin paytaxtı elan etdilər. Şəhərin əhalisi Hindistandan mühacirlərin və daxili miqrasiyanın hesabına sürətlə artmağa başladı. Buna görə də iqtisadi artma, sənayenin inkişafı çayın çirklənməsinə səbəb oldu: o yağış suları rolunu yerinə yetirməyə başladı.
Çayın uzununa istiqamətdə ətraflarının tənzimlənməyən yerləşməsi çayın səviyyəsinin artımına səbəb oldu. Bu da insan və maddi itkilərə səbəb olmağa başladı. 1977-ci ildə belə dağıdıcı daşqının olmasından sonra bütün çayın uzununa istiqamətində qoruyucu bəndlərin tikilməsinə ehtiyac oldu. Buna baxmayaraq 1990-cı illərdə də bir neçə daşqın hadisəsi baş vermişdir. 1986-cı ildə çayın qıraqlarının uzununa gedən istiqaməti boyunca şəhər vasitəsilə avtomagistralın inşası layihəsi təklif edilmişdi. Amma maddi vəsaitə görə layihə təxirə salınmışdır. Bu layihə üçün 100000 insan digər bölgələrə köçürülmüşdü.[3]
Ancaq 16,5 kilometr uzunluqlu ərazidə magistral layihəsinin reallaşdırması hər hansı ictimai razılıqsız 2002-ci ildə başlanmışdır. Nəticədə bir çox tikinti yeri onların qurulmasının qanunsuzluğu bəhanəsi ilə dağıdılmışdı. Təxminən 200 000 ailə yeni rayonlara və Kəraçi şəhərinin şəhərətrafı ərazilərinə köçürdülmüşdülər.[4] Yeni yol şimalda mövcud olan dairəvi yolun alternativi oldu və mərkəzi bir az boşaltmağa kömək etdi.
Çayın uzununa istiqamətində Layari çayı yağış sularının işlənməmiş çəkilmələri və tullantıları sayəsində xeyli miqdarda çirklənir. Çay ərazisində böyük miqdarda sənaye müəssisəsiləri yerləşdirilmişdir.[5]
- ↑ S Nazneen and F Begum (1988) Hydrological studies of Lyari River. Pakistan Journal of Scientific and Industrial Research. Vol. 31, No. 1, pp. 26-29.
- ↑ R Asif (2002), Lyari Expressway: woes of displaced families Arxivləşdirilib 2010-10-25 at the Wayback Machine. Dawn (newspaper). 8 August. Retrieved on 10 January, 2008
- ↑ Z Mustafa (2006), «Lyari Expressway: Boon or Bane» Arxivləşdirilib 2009-08-08 at the Wayback Machine, Dawn (newspaper). 8 March 2006. Retrieved on 10 January, 2008
- ↑ A Hasan (2005), The political and institutional blockages to good governance: The case of the Lyari expressway in Karachi Arxivləşdirilib 2009-06-18 at the Wayback Machine, Environment and Urbanization, Vol. 17, No. 2, pp.127-141
- ↑ J E Hardoy, D Mitlin, D Satterthwaite (1993), The Environmental Problems of Third World Cities. Earthscan. ISBN 978-1-85383-146-1
- IUCNP Arxivləşdirilib 2018-04-02 at the Wayback Machine — IUCN's website on environmental issues and Biodiversity of Pakistan
- Pakistan Fisherfolk Forum Arxivləşdirilib 2008-01-20 at the Wayback Machine on Marine pollution