Ağdaş rayonunun Kürqırağı kəndlərində surmançaq, Cəbrayılda usuncaq, Füzulidə uçuncaq, Qubadlıda kuf, Zəngilanda kuf, kufgelli, Şərikan kəndində yellənküp adı ilə tanınan bu oyun Azərbaycanda vaxtilə çox geniş yayılmışdır. Kuf oyunu Qarabağda Novruz bayramının ayrılmaz bir elementi olmuş, vaxtilə hər ilin axır çərşənbəsində oynanılmışdı. Zəngilan rayonunun eyni adlı kəndində bu oyun axır çərşənbədən başlayıb martın axırlarına qədər davam etmişdi. Ağdaş rayonunda isə bu oyun qız gəlin köçən ərəfədə oynanılmışdı. Oyunun əsas iştirakçıları yetkinlik yaşına çatmış qızlar və oğlanlar idi.

Ağdaş rayonunun Pirəzə kəndində bu oyun ya gəlin köçən qızın həyətində, ya da Kür qırağındakı meşəlikdə təşkil olunardı. Kənd sakini Şükufə Məmmədovanın dediyinə görə bacısı qızını gəlin köçürərkən həyətdəki ağaclardan birində yelləncək qurmuş və bacısı qızının yoldaşlarının iştirakı ilə belə bir oyun təşkil etmişdir. Qarabağ zonasında isə ya açıq havada, ya da dam evlərində təşkil olunub. Dam evlərində təşkil olunanda damın bacasından lom, ya ağır dəmir atılar, oradan kəndir asıb yellənilirdi. Açıq havada təşkil olunan zaman qoz, ərik ağaclarının budaqları möhkəm olduğu üçün yelləncək əsasən həmin ağaclardan asılırdı. Zəngilan kəndində isə geniş tut bağları var idi və mərasim həmin bağlarda keçirilirdi.

Yelləncəkdə ayaq üstə və ya oturaraq yellənilir. Ayaq üstə yellənəndə bir ayaq yelləncəyin üzərində olur, o biri ayaq isə havada boş qalırdı. Yellənən şəxs boş qalan ayağı vasitəsilə təkan verərək yellənir. Oturub yellənikdə bir nəfər qolu güclü şəxs onları yellədir. Pirəzə kəndində qızları yellədən şəxs öz aralarından seçilir və əlində çubuq olurdu. Qızlardan istədiyi oğlanın adını deməsini tələb edir, qızlar demək istəmədikdə, əlindəki çubuqla onu vurub oğlanın adını deməyə məcbur edirdi. Yelləncəkdə müxtəlif mahnılar oxunurdu. Məsələn, Pirəzə kəndində qızları yellədən şəxs onların istədiyi oğlanın adını öyrəndikdə, həmin oğlanın adına yaraşdırdığı bayatı oxuyurdu. Mərasim zamanı oxunan mahnıların sözləri çox vaxt nişanlılıq, evlilik, sevgi ilə bağlı olurdu. Zəngilan rayonu Yeməzli kənd sakini Laləzar Qurbanovanın dediyinə görə, kufda uçan qızı həvəsləndirmək üçün deyərdilər ki, əgər yaxşı yellənsən səni filankəsə nişanlayacağıq.

Oyun vaxtı oxunan mahnıların sözləri nişanlılıq, evlilik, sevgi ilə bağlıdır. Məsələn, Ağdaş rayonu Pirəzə kəndində qızları yellədən şəxs elə ki onların istədiyi oğlanın adını öyrəndi, həmin oğlanın adına yaraşdırıb bayatı deyərdi.

Oğlan, adın Həmiddi,

Dağlara gün dəyibdi.

Sən verən qızıl üzük

Hindidən qəfləyibdi.

Zəngilan rayonu Şərikan kəndində isə kufda uçarkən aşağıdakı sözlər oxunardı:

Armud ağacı haça,

Əlim dolaşdı saça.

Oğul ona deyərəm

Nişanlısın götürə qaça.

Qızıl iynənin sapı,

Görükür bizim qapı.

Yarı yardan eləyən

Dilənsin qapı-qapı.

Zəngilan rayonu Dərə Gilətağ kəndində yelləncəkdə yellənən qızların oxuduğu mahnılara yelənnilər deyilir. Mahnının bir misrasını qızın biri deyər, nəqarat hissəsi isə xor oxunardı.

O tayada qoç yatıbdı, ay daha yelli yelənni.

Buynuzların çatıbdı, ay daha yelli yelənni.

Hayıf o qoçun quyruğu, ay daha yelli yelənni.

Quru yerdə yatıbdı, ay daha yelli yelənni.

Ay bu dərə başdan gəlir, ay daha yelli yelənni.

Suları daşdan gəlir, ay daha yelli yelənni

Oğlan qızın dərdindən, ay daha yelli yelənni.

Durub o başdan gəlir, ay daha yelli yelənni.

Mənim yarım tellidir, ay daha yelli yelənni.

Atı da yəhərlidir, ay daha yelli yelənni.

Güclüdür, qüvvətlidir, ay daha yelli yelənni.

Bu, düşmənə bəllidir, ay daha yelli yelənni.

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023