Kilibi xaqan (əsl adı: Aşina Simo (阿史那思摩), Çin titulu: Yiminişukilibi xaqan (乙彌泥孰俟力苾可汗)) — 630-cu ildə Tan sülaləsi tərəfindən xaqan olaraq vəzifələndirilmişdi. 639-cu ildəki üsyanı imperatoru qorxutduğu üçün xaqanlığı yenidən qurmaq qərarına gəldi.
Kilibi xaqan | |
---|---|
俟力苾可汗 | |
Şərqi Göytürk xaqanlığının V xanı, Heşun və Xuayxuay knyazı | |
13 avqust 639 – 16 aprel 647 | |
Əvvəlki | İllig xaqan |
Sonrakı | Çebi xaqan |
Şəxsi məlumatlar | |
Doğum tarixi | |
Vəfat tarixi | |
Vəfat yeri | |
Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
Atası | Tuğruq Şad |
Dini | Tenqriçilik |
Öncəki xaqanlar dövründə
583-cü ildə doğulub. Atası Taspar xaqanın oğlu idi.Şibi xaqan və Çula xaqan onu çox sevməzdi. Çünki o türkdən çox soğda bənzəyirdi. Onların dövründə sərkərdə ola bilməmişdi. İllig xaqan onu imperatorla danışıq aparmağa göndərəndə imperator tərəfindən knyazı titulu ilə mükafatlandırılmışdı. Bütün bunlara baxmayaraq Şərqi Göytürk xaqanlığının zəiflədiyi dövrdə imperatora yox xaqana sadiq qalmışdı. İmperator onun sədaqətindən ruhlanaraq 23 iyul 630-cu ildə knyazı titulu vermişdi.
Çin dövründə
13 avqust 639-cu ildə üsyanının yatırılmasından sonra Aşina Simoya Kilibi xan adı ilə xaqanlıq titulu verildi. Ona həm də imperiya soyadı olan Li soyadı da verildi. Beləliklə o imperiya ailəsindən sayılırdı. İmperator ona köməkçi olaraq Bağa xaqanın nəvəsi olan Aşina Çonqu təyin etdi. 641-ci ildə Seyanto xanlığının hökmdarı olan İncu xanın güclü hücumu qarşısında tab gətirməyərək Çinə qayıtdı. İncu xan imperatora göndərdiyi məktubda yazırdı:
Türklər xəyanətkardırlar və güvənilməməlidirlər. Onlar məğlub ediləndən sonra belə sizə zərər verməyə davam etdilər. Onları məğlub edəndən sonra qul edib Çinlilərə mükafat vermək yerinə onlara öz övladlarınız kimi davranırsınız. Buna baxmayaraq Aşina Cieşeşuay yenə də üsyan etdi. Onlar insana bənzəyir amma qurd kimi ürəkləri var, onlara insan kimi davranmayın. Mən istərdim kimi bütün Türkləri Çin üçün öldürüm.
Ölümü
645-ci ildə Türklər xaqanı tək qoyaraq Çinin dərinliklərinə köçdülər. Kilibi xaqan isə imperatorla birlikdə Koreyalılara qarşı müharibədə qolundan yaralandı. 16 aprel 647-ci ildə vəfat etdi, 18 may 647-ci ildə isə xaqan Çanqan şəhərində basdırıldı.
Mənbə
- Tan sülaləsi tarixi
İstinadlar
- Suzuki, Kosetsu. (PDF). The Toyo Gakuho. 2018-07-28 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-28. ()