Kibey (帰米?, hərfi tərcümədə "Amerikaya qayıtmaq") – təhsil üçün Yaponiyaya getmiş və ABŞ-yə qayıtmış bildirmək üçün istifadə olunan termin. Kibeylər altqrupudur, həm Yaponiya, həm ABŞ mədəniyyəti təcrübə etdikləri üçün səciyyəvi şəxsiyyətə malikdirlər.
Xüsusiyyətlər
Kibeylər valideynləri tərəfindən Yaponiyaya babaları və ya digər qohumları tərəfindən böyüdülmələri üçün göndərilirdilər. Bunun səbəbi arasındakı uşaq qayğısı problemi idi. Belə ki, ABŞ-də yaşayan yapon qadınların iş saatları uzun olduğu üçün uşaqlarına yapon mədəniyyətini aşılamaq, eləcə də, yapon dilində danışmağı öyrətməyə vaxtları qalmırdı.
1930-cu illərin əvvəllərində kibeylər 13%-ini təşkil edirdilər və iki qrupa bölünürdülər: təhsilini ABŞ-də almış, lakin 4-5 il Yaponiyada yaşamış kibeylər və Yaponiyada ilkin təhsil almış kibeylər. Bunlardan əlavə, XX əsrin əvvəllərində Yaponiyaya gedən kibeylər ilə 1930-cu illərdə Yaponiyaya gedən kibeylər ayrı altqrupları formalaşdırırdılar.
Kibeylər təhsil, dil və mədəniyyət baxımından yaşadıqları unikal təcrübə, eləcə də, həm ABŞ-də, həm də Yaponiyada diskriminasiya ilə üzləşdikləri üçün nisey icması içərisində səciyyəvi kimlik formalaşdırmışdılar. Kibeylər, xüsusilə, Çinlə müharibə zamanı Yaponiya məktəblərinin hərbi dərslər verdiyi 1930-cu illərdə özlərini yapon təhsili və mədəniyyətindən yadlaşmış hiss edirdilər. Onlar ABŞ-yə qayıtdıqdan sonra yenidən adaptasiya olmaqda çətinlik çəkirdilər. ABŞ-dəki yapon icmasına da uyğunlaşa bilmirdilər, çünki həm ingilis dilləri zəif idi, həm də ABŞ yaponlarının yox, Yaponiyada yaşayan yaponların adətlərinə öyrəşmişdilər.
Münasibət
Kaliforniya ştatında kibey işçilər digər nisey işçilərə nəzərən daha çox diskriminasiyaya məruz qalırdılar, çünki ingilis dilləri daha zəif idi. Öz maraqlarını qorumaq məqsədilə kibeylər bir neçə siyasi və sosial qrup formalaşdırmışdılar. Bu qruplardan biri olmuşdur.
İkinci dünya müharibəsi zamanı ABŞ hökuməti orduda döyüşən niseylərə yapon dilini öyrətmək üçün kibeylərin xidmətindən istifadə etmişdir. Kibeylərin yapon dili bacarıqları daha yaxşı olduğu üçün onlar əsir götürülmüş yapon əsgərlərin sorğulanmasında, yapon mətnlərinin tərcüməsində və digər məqsədlərdə istifadə olunurdular. Bundan əlavə, isseylər və kibeylər ABŞ hökuməti tərəfindən ən çox hədəf alınan yaponəsilli amerikalı qruplar olmuşdur. 1942–46-cı illərdə bir çox kibey aparılmış və pis münasibətə məruz qalmışdır. Buna görə də müharibədən sonra kibeylərin çoxu Yaponiyaya miqrasiya etmişdir.
Populyar mədəniyyətdə
Kibey yazıçı Yoşi Abe "İkili vətəndaşlı adam" adlı üç cildlik roman yazmışdır. 1979-cu ildə Maks Templmen tərəfindən yazılmış "Kibey" adlı əsər nəşr olunmuşdur.
İstinadlar
- ↑ . səh. 427
- ↑ . səh. 428
- . səh. 547
- . səh. 554
Ədəbiyyat
- Ling, Huping; Austin, Allan. (ingiliscə). Routledge. 2010. səh. 427–428. ISBN 978-0-7656-8077-8. İstifadə tarixi: 11 noyabr 2022.
- Danico, Mary Yu. (ingiliscə). SAGE Publications. 2014. ISBN 978-1-4522-8190-2. İstifadə tarixi: 11 noyabr 2022.