Elxanilər dövlətinin Çuxursəəd tüməninin Karbi nahiyəsi

Matenadaranda saxlanan alqı-satqı sənədlərinə görə, hələ 1431-ci ildə Ağqoyunlu Yaqub padşahın nümayəndəsi Əmir Rüstəm 7 kəndi (Vağarşabad (Eçmiədzin-Üçkilsə), Əştərək, , , , və ) katolikos Qriqor Makuluya 530 min Təbriz dinarına satmışdı.

1441-ci ildə erməni katalikoslarının fəaliyyət mərkəzi Kilikiyanın Sis şəhərindən Azərbaycana - İrəvan yaxınlığındakı Üçkilsə (Üçmüədzin) Cahanşah Qaraqoyunlu fərman vermiş

1590-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinə tabe olan Karbi nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: 73 kənd

• Karpi kəndi
• ("əkin yeri") - Maçdərə kəndinin yaxınlığında yerləşİR. "Kasim vələdi Yusif" adlı bir şəxsə (mülkədara) məxsus olmuş
• kəndi
• Qoş kəndi
• Qızıləyrək kəndi
• Əxis (?) kəndi
• Pirtəkiyyəsi kəndi
• Pireken kəndi
• Kötüklü məzrə`əsi
• Qızılağıl və Dəmirkilsə məzrə`əsi.
• Zopanus kəndi
• Parpi kəndi
• Arani məzrə`əsi
• Xızır İlyas məzrə`əsi
• Uşi kəndi
• Maqta kəndi
• Xanevənk kəndi
• Ədis kəndi
• Əştərək
• Molla Dursun kəndi.
• Tus kəndi
• Firənk kəndi
• Qızıldəmir kəndi
• Ağdəmir kəndi
• Kəranpa (?) kəndi
• Oşakan kəndi
• Hacı Qaralı (Hacıqara (Üçkilsə)) kəndi
• Kətxuda Tal (?) məzrə`əsi.
• Hacılar kəndi
• Yoncalıq məzrə`əsi
• Hacavəng məzrə`əsi.
• Dığır kəndi
• Batrınc kəndi
• Qaraağıl kəndi
• Ağcaqala kəndi. Başqa adı Xatunkənddir.
• Üçkilsə kəndi
• Əbdürrəhman məzrə`əsi.
• Zaviyyə kəndi
• Yataq (?) kəndi
• Səliğar kəndi
• Xəlifəkənd. Başqa adı Bayqaradır.
• Muğanlı kəndi - (Muğancıq (Üçkilsə))(kəndin əhalisinin Boyat tayfasına mənsub olması qeyd olunmuşdur )
• Uçan kəndi
• Lazrəvan (?) kəndi
• Sarıvəng kəndi
• Sərkuni kəndi
• Ərzincan məzrə`əsi.
• Daşlı kəndi
• Ərdic kəndi
• Körpəli kəndi
• Xəzaviz (?) kəndi
• Palu kəndi
• Xockəri kəndi
• Ağnadon kəndi
• Yasaqlı kəndi
• Ənqurik kəndi
• Avan kəndi
• Başsız kəndi
• Dükan kəndi
• Əlibəyli kəndi
• Şəhidi-Allah (?) kəndi
• Xatunarıqlı kəndi
• Mehmandar kəndi
• Əliyarküs (?) kəndi
• Əyrək kəndi
• Saat məzrə`əsi
• Şeyxzadəli qışlağı
• Uluxanbəyli qışlağı (indiki Uluxanlı)
• Sələpürd kəndi
• Şeyxəliviranı məzrə`əsi
• Azərku (?) kəndi
• Yaşıllar kəndi
• Piri kəndi
• Sağasgird (?) kəndi
• Sarıyer (?) kəndi.

XVIII əsr erməni katalikosu və salnaməçisi İrəvanlı Simeonun “Cambr” əsərində Karpi dairəsində yerləşən Aqcots monastrına məxsus Çatqıran kəndinin adını çəkmişdir.

1728-ci ilin icmal dəftərinə görə Osmanlı İmperiyasının İrəvan əyalətinin İrəvan livasınə tabe olan Karbi nahiyəsində aşağıdakı kəndlər mövcud idi: 166 kənd 59 boş kənd var idi.

• Abaran
• Karbi kəndi. Gəlir: 52.000 ağça
• Batrınc (Patrinc) kəndi. Gəlir: 15.000 ağça
• Sərkovit kəndi. Gəlir: 9.000 ağça - Ermənilərin yaşadığı kəndlərdəndir.
• Ələkli kəndi. Gəlir: 9.500 ağça
• Siyaqut kəndi. Gəlir: 12.000 ağça
• Kosacan kəndi. Gəlir: 12.000 ağça
• Aşağı Parçı kəndi. Kəndin başqa adı Vayxırdır. Gəlir: 12.600 ağça
• Zülfüqar qışlağı. Əhalisi Bayat əşirətindəndir. Gəlir: 2.880 ağça
• Oğuzdaş kəndi. Gəlir: 4.000 ağça
• Aşağı Qarxın kəndi. Gəlir: 4.500 ağça
• Qalacıq kəndi. Gəlir 14.500 ağça
• Yuxarı və Aşağı Aralıq kəndləri. Gəlir: 9.500 ağça
• Qazançılı kəndi. Kəndin başqa adı Yengicədir. Gəlir: 3.000 ağça
• Yuxarı Əlişar kəndi. Gəlir: 3.000 ağça
• Aşağı Noraşen kəndi. Gəlir: 10.060 ağça
• Qarabürc kəndi. Gəlir: 15.000 ağça
• Aşağı Şəhriyar kəndi. Gəlir: 7.800 ağça
• Yalqızağac kəndi. Gəlir: 7.700 ağça
• Məlikkənd. Kəndin başqa adı Daşarxdır. Gəlir: 11.700 ağça
• Vəzirabad məzrə`əsinin yaxınlığında yerləşən Pirverdi qışlağı. Gəlir: 3.000 ağça
• Parçı-Vayxır kəndinin yaxınlığında yerləşən Sənəyim (?) kəndi. Gəlir:3.100 ağça
• Vayxır kəndinin yaxınlığında yerləşən Aşağı Parçı və Dövlətabad kəndləri.Gəlir: 3.400 ağça
• Göyçü kəndinin yaxınlığında yerləşən Elvar kəndi. Gəlir: 3.600 ağça
• Asaçe (?) kəndinin yaxınlığında yerləşən Abi-siyah kəndi. Gəlir: 3.200 ağça
• Vayxır kəndinin yaxınlığında yerləşən Bəydili kəndi. Gəlir: 3.300 ağça
• Xəlifkənd yaxınlığında yerləşən Acıkəhriz kəndi. Gəlir: 3.200 ağça
• Yuxarı Parçı kəndinin yaxınlığında yerləşən Tanağa kəndi. Gəlir: 3.600 ağça
• Xəlifkənd yaxınlığında yerləşən Bülbülabad kəndi. Gəlir: 3.200 ağça
• Xəlifkənd yaxınlığında yerləşən Danaqalası kəndi. Gəlir: 3.500 ağça
• Vayxır-Parçı kəndinin yaxınlığında yerləşən Uzunabad kəndi. Gəlir: 3.400 ağça
• Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Gəray qışlağı. Gəlir: 3.000 ağça
• Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Sudələn 44 qışlağı. Gəlir: 3.200 ağça
• Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Şah Hüseyn qışlağı45. Gəlir: 3.000 ağça
• Quşçu kəndinin yaxınlığında yerləşən Çinar qışlağı. Gəlir: 3.000 ağça
• Qazıxan kəndinin yaxınlığında yerləşən Dərvişlər qışlağı. Gəlir: 6.640 ağça
• Apaça kəndi. Gəlir: 9.200 ağça
• Xalac kəndi. Gəlir: 14.000 ağça
• Qarabürc kəndinin Behzad bulağı məzrə`əsi. Gəlir: 2.000 ağça
• Maxta kəndinin yaxınlığında yerləşən Behzad budağı kəndi. Gəlir: 3.000 ağça
• Qalacıq kəndinin yaxınlığında olan Fərhad arxı məzrə`əsi. Gəlir: 3.000 ağça
• Kosacan kəndinin yaxınlığında olan Bayramxan məzrə`əsi. Gəlir: 500 ağça
• Şəhriyar kəndinin yaxınlığında olan Sinli (?) və Səid məzrə`ələri. Gəlir: 500 ağça
• Xəlicə kəndi. Gəlir: 500 ağça
• Xanabad qışlağı. Gəlir: 600 ağça
• Aseçeabad (?) kəndi. Gəlir: 600 ağça
• Abdullabad kəndi. Gəlir: 500 ağça
• Diyadin kəndi. Gəlir: 500 ağça
• Bəydili kəndi. Kəndin başqa adı Görəçiabaddır. Gəlir: 500 ağça
• Daşarx kəndi. Kəndin başqa adı Məlikkəndabaddır. Gəlir: 400 ağça

1747 ci il də İrəvan xanlığının bölgələrindən biri.

1. İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri", Bakı, "Elm", 2002.
2. Мамедов С.А., Азербайджан по источникам XV - первой половины XVIII вв., Бакы, 1993, səh.41
3. . 2021-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-03.
4. . 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-07.
5. 1728 İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri səh 5
6. (PDF). 2022-07-05 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-05-15.

• Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
• . // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 2002, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
• Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
• B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
• Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.