Karandaş testi – şəxsin olub-olmadığını müəyyənləşdirmək üçün metod. Karandaş testində karandaş şəxsin saçına keçirilir. Karandaşın saçdan asanlıqla keçib-keçməməsindən asılı olaraq test "keçdi" və ya "keçmədi" olaraq dəyərləndirilir.
Karandaş testi Cənubi Afrika Respublikasının aparteid rejimi tərəfindən irqi mənsubiyyəti müəyyən etmək üçün istifadə olunurdu. Karandaş testinin nəticəsinə əsasən və fərqləndirilirdi. Test mövcud ailələrin və icmaların irqi əsaslarla bölünməsində rol oynamışdır. Aparteid rejiminin 1994-cü ildə başa çatmasından sonra karandaş testinin tətbiqi də dayandırılmışdır. Hazırda CAR-da karandaş rasizm simvolu kimi qəbul olunur.
Arxa plan
1950-ci ildə qəbul edilmiş əsasən cənubi afrikalılar fiziki və sosial-iqtisadi xüsusiyyətlərinə əsasən irqi qruplar üzrə təsnif olunmalı idilər. Şəxsin irqi həmişə aydın olmadığı üçün bir neçə test yaradılmışdır. Belə testlərdən biri karandaş testi olmuşdur.
Karandaş testi zamanı karandaş irqi aydın olmayan şəxsin saçına keçirilirdi. Əgər karandaş şəxsin saçından sürüşüb yerə düşərsə, şəxs testi keçmiş sayılırdı və hesab olunurdu. Əgər karandaş şəxsin saçında ilişərsə, şəxs mənsub sayılırdı. Şəxsin rəngli olaraq təsnif olunması ona "qara" hesab olunan şəxslərdən daha çox hüquq qazandırsa da, "ağ" hesab olunan şəxslərdən daha az hüquq və azadlığı olurdu.
Karandaş testinin alternativ forması rəngli olaraq təsnif olmaq istəyən qaralar üçün keçirilirdi. Bu versiyada şəxsin saçına karandaş keçirilir və ondan başını yelləməsi istənilir. Əgər karandaş yerə düşərsə, şəxs rəngli olaraq təsnif olunurdu, əgər tərpənməzsə, qara kimi təsnif olunmağa davam edirdi.
Nəticələri
Karandaş testinin tətbiqi cənubi afrikalıların irqi mənsubiyyətlərinə görə bölünməsində vacib rol oynamışdır. Bəzi hallarda eyni ailədən olan şəxslər fərqli irqlərə mənsub edildikləri üçün ayrı yaşamağa məcbur olurdular.
Bu cür məşhur hadisələrin biri 1966-cı ildə baş vermişdir. İki ağ valideynin adlı tünd dərili qızı olmuşdur. 1966-cı ildə 11 yaşında ikən karandaş testindən keçə bilməmiş və ağların məktəbindən uzaqlaşdırılmışdır. Onun doğum irqi ağdan rəngliyə dəyişdirilmişdir. Sandra və onun ailəsi ağdərili cəmiyyət tərəfindən pislənmişdir. Sandranın atası qanla atası olduğunu , hökumət Sandranın ağ təsnifatını bərpa etməmişdir.
İrsi
Aparteid rejiminin 1994-cü ildə başa çatmasından sonra karandaş testinin tətbiqi dayandırılmışdır. Hazırda CAR-da karandaş irqi ayrı-seçkiliyin simvollarından biri hesab olunur.
İstinadlar
- ↑ Wendy Watson. Brick by Brick. New Africa Books. 2007. səh. 65.
- ↑ Pippa de Bruyn. . Frommer's. 2007. səh. . ISBN 978-0-470-14602-6.
- Birgit Brander Rasmussen. . Duke University Press. 2001. səh. 133. ISBN 978-0-8223-2740-0.
- Nosimilo Ndlovu. . The Mail & Guardian. 24 May 2008. 2014-02-20 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2024.
- Hawkey, Kim. "Apartheid got under her skin". Sunday Times (South Africa). 10 January 2010.