Kan-i-Qut mağarasının (Məhv olmuş filiz) adı Kokand xanı Xudayarla bağlıdır. Cəzalandırılmış insanları mağaraya düşürmüşlər. Onu məcbur edirdilərki mağaranın daha dərinliyinə doğru hərəkət etsin və gizlədilmiş ziynət əşyaları və gümüşü tapsın. Gedənlər ya məhv olur, ya da geri dönməli olurdular. Əyər onlar hansısa yeni məlumatla və ya sərvətlə qayıtsalar öldürülür, ya da yenidən geriyə mağaraya göndərilmiş. Mağaraya gedənlər müxtəlif əfsanələr və hekayələr uydurmuş. Bu fikirlər sonradan digərlərində də bu sərvəti əldə etmək arzusunun yaranmasına səbəb olmuşdur.

Mağara bir-neçə girişə malikdir. Əsas giriş quru Zankur çay yatağından bir az yuxarıda yerləşir. İkinci giriş birincidən 1 km aralı yerləşir. İki giriş arasında hündürlük fərqi 60 metrdir. Bunlardan başqa iki pəncərə-giriş mövcuddur: İşıqlı qapı və İşıqlı pəncərə. Bunlar da mağara girişləri hesab olunur. Ərazidə iki süni giriş mövcuddur. Mağara ətrafında 30 və 60 metr dərinliyində olan şaxta quyusu mövcuddur. Mağara yerləşdiyi ərazi seysmik cəhətdən fəaldır. Mağara daxilində müxtəlif kristallik formalara rast gəlinir (, kalsit, araqonit, gips və s.). Ölçüsü 6 metrə yaxın olan nəhəng gips "lüsturlar" diqqəti cəlb edir.

1896-cı ildə Türküstan həvəskar arxeoloqlar dərnəyinin üzvləri Kan-i-Qut mağarasını ziyarət etmişlər ( Malliskiy, Nikolay Qureviç və Andreev, Mixail Stepanoviç). Bu çətin səfər haqqında Malliskiy xüsusi "Məhv olmuş filiz" yazısını yazmış.

İkinci dünya müharibəsi öncəsi mağarada Orta Asiya üzrə tanınmış tədqiqatçı, təbiətşünas, , dağ və sənaye mühəndisi Nazarov Pavel Stepanoviç tədqiqatlar aparmışdır. O mağaranın ikinci yarusuna yetişmiş və geniş araşdırma nəticəsində təsdiq etmişdir ki, mağara tərk edilmiş qurğuşun-gümüş yatağıdır.

• ^{[ölü keçid]}