Kütburun timsah
Kütburun timsah (lat. Osteolaemus tetraspis) — əsl timsahlar sinfinin nümayəndələrindən biri. Bu sinfin indi mövcud olan ən kiçik növü və hamaralın kaymanlarla birlikdə timsahlar dəstəsinin ən kiçik nümayəndəsidir. Qərbi Afrikanın şirin su hövzələrində geniş yayılmışdır. Ayrı bir Osteolaemus cinsinə daxildir.
| Kütburun timsah | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Kütburun timsah |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
|
||||||||||||
| ||||||||||||
Yetkin kütburun timsahın ölçüsü ümumiyyətlə 1,5 m-dən çox deyil. Qeydə alınan maksimum uzunluq 1,9 m-dir. Rəngi qara, qarnı isə sarıdır. qarnında qara ləkələri var. Yetkinlik yaşına çatmayanların adətən arxa və yan hissələrində açıq qəhvəyi zolaqlar, başlarında sarı ləkələr olur. Kiçik ölçüsünə görə bu növ yırtıcılardan daha çox risk altındadır. Digər timsahlarla müqayisədə yaxşı zirehli yanlara, boyuna və quyruğa sahibdir.
Kütburun timsah hamaralınlı kaymanın burnuna bənzər qısa küt burunu sayəsində adını almışdır. Bu oxşarlıq görünür, hər iki növün də eyni iqlim şəraitində yaşaması səbəbindən meydana gəlib. Bu canlıların çənəsində 60–64 diş olur.
Kütburun timsah gizli və qorxaq bir heyvandır. Gecə həyat tərzi keçirir. Əsasən onurğalılar və iri onurğasızlar (ilbizlər) ilə qidalanır və leş yeyə bilir[3]. Ümumiyyətlə suda və ya sahildə ov edir, ancaq yağışlı bir mövsümdə sahildən uzaqlaşır. Günün çox hissəsini gizlətdiyi olduqca böyük dəliklərdə keçirir. Oyuqlar adətən su səviyyəsindən aşağı bir girişə sahibdir. Bir çuxur qazmaq üçün uyğun bir şərt yoxdursa, sahil ağaclarının köklərində gizlənə bilər.
Dişiləri yağış fəsli başlayanda may-iyun aylarında yuva qurur və yumurta qoyur. Yuvalar ümumiyyətlə sabit və yüksək bir temperatur saxlayan çürüyən, nəmli bitki materialından hazırlanır. Təxminən 10, nadir hallarda 20-yə qədər yumurta qoyur. İnkubasiya müddəti 85–105 gündür. Yeni çıxan balaların ölçüsü orta hesabla 28 sm-dir, ana yuvanı inkubasiya dövründə və balaları yırtıcılardan (quşlar, balıqlar, məməlilər və sürünənlər, digər timsah növləri də daxil olmaqla) maksimum təhlükəyə məruz qaldıqları dövrdə qoruyur.
Kütburun timsah zəif öyrənilmiş timsah növlərindəndir. İnsanın sayına təsiri də az öyrənilmişdir. Ətinə və dərisinə görə ovlansa da, dəri keyfiyyətsiz sayılır və tələbat çox deyil. Bəzi məlumatlara görə, insanların ətraf mühit təzyiqi səbəbiylə sayı yavaş-yavaş azalır, lakin bu növ üçün təhlükə digər iri heyvanlara nisbətən daha azdır. Bu səbəbdən xüsusi bir qoruma proqramı hazırlanmamışdır.
Kütburun timsah Osteolaemus cinsinin yeganə nümayəndəsidir. İki yarımnövə bölünür:
- Osteolaemus tetraspis tetraspis (Qərbi Afrika kütburun timsahı)
- Osteolaemus tetraspis osborni (Osborne kütburun timsahı)
İkincisi yarımnöv 1961-ci ilə qədər ayrı bir növ hesab edilirdi (Osteoblepharon osborni və ya Osteolaemus osborni), daha sonra kütburun timsahın yarımnövü olaraq tanıdı. Bununla belə son araşdırmalar onu təkrar ayrı bir növ hesab etməyə bir səbəb verir.
Osbrona timsahı Konqo hövzəsində yaşayır və əsasən balıqlarla qidalanır. Quraq mövsümdə xərçəngkimilər və digər onurğasızlar daxil olmaqla bir çox canlı ilə qidalanır. Quraq mövsüm xeyli az yeyir. Rəngi tünddür.
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- ↑ The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- ↑ "Diet records for the dwarf crocodile, Osteolaemus tetraspis tetraspis in Rabi Oil Fields and Loango National Park, southwestern Gabon". Olivier Pauwels, Brady Barr, Mei Len Sanchez-Barr, Marius Burger. 2018-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2007-01-01. (#first_missing_last)