Harmatan (ing. Harmattan) — Böyük səhradan Qvineya və Yaşıl burun adaları tərəfə əsən (noyabr-mart) çox quru və tozlu şimal-şərq passatının, həmçinin müvafiq mövsümün yerli adı.
Təsirlər
Bu mövsüm qışdan fərqli olaraq soyuq, quru və tozlu külək, həmçinin gecə və gündüz ətraf mühitin temperaturunda geniş dalğalanmalar ilə xarakterizə olunur. Bəzən günortadan sonra temperatur 30 °C (86 °F)-a qədər yüksələ bilsə də, bütün gün boyunca 9 °C (48 °F)-ə qədər aşağı da düşə bilər. Sahara kimi bəzi bölgələrdə bu mövsüm isti keçə bilər.
Harmattan bölgəyə əsdiyi zaman havanın rütubətliliyi azalır. Harmattan özü ilə səhra üçün səciyyəvi olan hava şəraiti gətirir: rütubəti azaldır, bulud örtüyünü dağıtır, yağıntının yaranmasının qarşısını alır və bəzən qum fırtınaları nəticələnə bilən böyük toz buludları yaradır. Külək həmçinin yanğın riskini artıra və məhsula ciddi ziyan vura bilər. Harmattanın musson küləkləri ilə qarşılıqlı təsiri tornadolara səbəb ola bilər.
Harmattan dumanı
Qərbi Afrikanın bəzi ölkələrində havada tozun ağır miqdarı görmə qabiliyyətini ciddi şəkildə məhdudlaşdıra və bir neçə gün günəş işığının qarşısını güclü dumanla müqayisə ediləcək qədər bağlaya bilər. Bu təsir "Harmattan dumanı" kimi tanınır. Hər il ləğv edilən və yönü dəyişdirilən uçuşlar aviaşirkətlərə milyonlarla dollara başa gəlir.
Sağlamlıq
Rütubətin 15%-dən aşağı düşməsi bəzi insanlarda burun qanaxmalarına səbəb ola bilər. Küləyin insan sağlamlığına digər təsirlərinə dərinin quruması, qurumuş və ya çatlamış dodaqlar, gözlər və tənəffüs sistemi, o cümlədən astmanın ağırlaşmasını daxil etmək olar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- O. Osmanov. B. Abdullayev. İzahlı coğrafiya lüğəti. Bakı.1966.
- Minka, Ndazo Salka; Ayo, Joseph. "Influence of cold–dry (harmattan) season on colonic temperature and the development of pulmonary hypertension in broiler chickens, and the modulating effect of ascorbic acid". Open Access Animal Physiology. 2014: 1. doi:.
-
Sivakumar, Mannava V. K.; Ndiang'ui, Ndegwa, redaktorlar . Environmental Science and Engineering. 2007. doi:. ISBN 978-3540724377.
At the southern fringe of the Sahara Desert, a special dry and hot wind, locally termed Harmattan, occurs.
- Minka, Ndazo Salka; Ayo, Joseph. "Influence of cold–dry (harmattan) season on colonic temperature and the development of pulmonary hypertension in broiler chickens, and the modulating effect of ascorbic acid". Open Access Animal Physiology. 2014: 1. doi:.
- Oladipupo, Akolade R. . Leadership. 13 December 2014. 2015-02-12 tarixində .
- Terazono, Emiko; Blas, Javier. . Financial Times. 19 January 2012. 25 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 28 January 2012.
- // Encyclopædia Britannica. 5 September 2015 tarixində . İstifadə tarixi: 22 July 2015.
- . Temoust. BBC News. 7 September 2007. 30 December 2007 tarixində . İstifadə tarixi: 8 October 2007.
- Eze, Chinedu. . This Day. 15 January 2013. 7 April 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 5 January 2024 – All Africa vasitəsilə.
- Valdmanis, Richard. . Reuters. 8 February 2012. 11 February 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 February 2012.
- Terazono, Emiko; Blas, Javier. . Financial Times. 19 January 2012. 25 January 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 28 January 2012.
- Anuforo, Emeka; Chukwu, Lilian. . Rivers State News. 20 January 2015. 4 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 5 January 2024.
Xarici keçidlər
- Kisholm, Hyu, redaktor Harmattan // Britannika Ensiklopediyası (XI). Cambridge University Press. 1911.