Həbib ibn Məsləmə
Əbu Əbdürrəhman (Əbu Məsləmə) Həbib ibn Məsləmə bin Malik əl-Fihri (610-cu illər, Məkkə – 662, Ermənistan) — Suriya, Anadolu və Naxçıvan fəthlərinə qatılan ərəb sərkərdəsi, Ərməniyyənin valisi.
| Həbib ibn Məsləmə | |
|---|---|
| ərəb. حبيب بن مسلمة | |
Ərəb Xilafətinin Ərməniyyə valisi | |
| 661 – 662 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Dini | islam |
| Rütbəsi | general |
Həbib ibn Məsləmə 610-cu ildə doğulmuşdu. Qureyş qəbiləsinin Fihr qoluna mənsubdur. Anadoluya etdiyi bir çox basqın səbəbiylə Həbibür-Rum deyə də anılır. 630-cu ildə müsəlman oldu. Həzrət peyğəmbərlə qəzavatda iştirak etmək üçün Mədinəyə getdi və Təbük qəzasında oldu. Ancaq onun səhabə olmadığını söyləyənlər də vardır. Xalid ibn Vəlid onu, Büsr ibn Əbu Ərtat ilə birlikdə Gūtatü Dəməşqin bəzi kəndlərinə basqın etmək üçün göndərdi. Həbib, 636-cı ildə bir avanqard süvari birliyinin başında Yermük savaşına qatıldı və Suriyanın önəmli bir qismini fəth etdi. Ayrıca İyaz ibn Qanın ilə birlikdə Əntakiyəni ikinci dəfə fəth etdi (638) və Cürcümə şəhəri üzərinə yürüdü. Cəracimə barış istəmək məcburiyyətində qaldı. Aparılan anlaşmaya görə Cəracimə gərəkdiyində əsgər verməyi, Amanus dağında və Suriyaya giriş-çıxış nöqtələrinə hakim qalalarda saxlayacağı qüvvətlərlə müsəlmanlara bilgi verib casusluq etmək surətiylə yardımçı olmağı qəbul etdi. Eyni il Səlamət keçidi deyə də anılan Hadəs qalasını, Malatiya və civarını ələ keçirdi. 641-ci ildə Xəlifə Ömər tərəfindən əl-Cəzirəyə vali təyin edilən Həbib ibn Məsləmə, daha sonra Babüləbvabın fəthində Süraka ibn Amra yardım etmək üzərə göndərildi (642-43). Xəlifə Osman dönəmində Suriya valisi Müaviyə ibn Əbu Süfyan tərəfindən 645-ci ilin oktyabrında Şərqi Anadoluya göndərilən Həbib Bizans qüvvətlərinə qarşı uğurlu oldu. Kalikalanı (Ərzurumu) amanla alıb bir çox şəhər və qəsəbəni xəraca bağladıqdan sonra Suriyaya döndü (645-46). Daha sonra xəlifə Osman tərəfindən Babüləbvabın fəthində Salman ibn Rəbiə əl-Bəhiliyə yardım etmək üzrə göndərildi (652-53). Ancaq Həbib ibn Məsləmə ordunun sövq və idarəsini özü ələ keçirmək istəyincə aralarında ixtilaf çıxdı və Həbibi dəstəkləyən suriyalılarla Səlmanı dəstəkləyən iraqlılar birbirlərini ölümlə təhdid etməyə başladılar. 655-ci ildə Kınnəsrin valiliyinə təyin ədilən Həbib vəzifəyə yeni başladığı sırada Müaviyə onu xəlifə Osmana yardım etmək üzrə Mədinəyə göndərdi. Vadilkuraya çatdığında xəlifənin öldürüldüyü xəbərini alınca Dəməşqə döndü. Həbib bundan sonra Müaviyə ilə bərabər oldu və onun Həzrət Əliyə göndərdiyi heyətin sözçülüyünü, Sıffində Suriya ordusunun sol qanad komandanlığını etdi. 661-ci ildə Müaviyə tərəfindən Ərməniyyə valiliyinə təyin edildi və burada vəfat etdi.
- Mahmud Şit Hattab, “Ĥabib b. Məsləmə əl-Fiĥri, fatiĥu Şaŧra İrminiyyə”, MMLADm., XLIX/1 (1974), s. 34-58;
- H. Lammens, “Habīb”, İA, V/1, s. 9;
- J. W. Fück, “Ĥabīb b. Maslama”, EI² (Fr.), III, 13.