Hüriyə Öniz Baha
Hüriye Öniz Baha (1887, İstanbul – 2 noyabr 1950, İstanbul) ― türk pedaqoq, yazıçı və siyasətçi, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin ilk 18 qadın millət vəkilindən (deputat) biri.[1] O, Türkiyənin 5-ci parlamentində Diyarbəkir seçki dairəsinin millət vəkili kimi fəaliyyət göstərib. Baha Türkiyənin cümhuriyyət dövrü uşaq ədəbiyyatının ilk orijinal nümunələrindən olan Köprüaltı uşaqları adlı uşaq romanının müəllifidir.
| Hüriyə Öniz Baha | |
|---|---|
 | |
Türkiyə Böyük Millət Məclisinin V çağırış deputatı | |
| 1 mart 1935 – 27 yanvar 1939 | |
| Seçki dairəsi | Diyarbəkir seçki dairəsi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1887 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 noyabr 1950 |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hüriye Baha 1887-ci ildə İstanbulda anadan olub. Atası Bahəddin bəy, anası Ayşə xanımdır.[2] İbtidai və orta təhsilini Leyli sənaye məktəbində başa vurduqdan sonra özəl təhsil almışdır.[3] O, bir müddət Bursa Amerikan Qız Kollecində türk dili müəllimi işlədikdən sonra London Universitetinin qadın şöbəsi olan Bedford Kollecində pedaqogika təhsili alıb.[3]
Hayrəttin bəylə evlənmiş və bir uşağı olmuşdur. İngilis və yunan dillərini bilirdi.[2]
O , İstanbul qız müəllim məktəbində və İstanbul İnas liseyində dərs keçib, Balkan müharibəsindən sonra mühacirlər üçün açılmış kurslarda mühazirə oxumuş, müxtəlif xeyriyyə işlərində iştirak etmiş, Hilal-i Ahmer cəmiyyətinin açdığı kursa gedərək könüllü xəstə baxıcısı olmuşdur.[2] Baha 16 noyabr 1926-cı ildə Beyoğludakı 3-cü Yunan məktəbinə müəllim təyin edildi.[2] O daha sonralar 7 il müddətinə İstanbuldakı xaricilər və milli azlıqların təhsil müəssisələrində müəllim kimi işləyib.[3] Baha millət vəkili seçilib pedaqoloji karyerasını bitirməzdən əvvəl Yeniköy yunan məktəbində türk dilini tədris edirdi.[2]
Hüriyə Öniz Baha İsmət İnönünün dəvəti ilə[1] 1935-ci il parlament seçkilərində Cümhuriyyət Xalq Partiyası tərəfindən millət vəkili namizədi göstərilmiş və 629 seçicinin səsini toplayaraq Türkiyənin 5-ci parlamentinə Diyarbəkir millət vəkili kimi daxil olmuşdur.[2] Parlamentin Maliyyə Əncümənində fəaliyyət göstərən Baha, həm də Əmək Qanunu Layihəsi, Meşə Qanunu, İzmir vilayətində Turizm Yollarının İnşası Qanunu və Kayseri-Əskişehir təyyarə fabrikinə sərmayə qoyulması ilə bağlı yaradılmış müvəqqəti əncümənlərdə işləyib. Baha Mustafa Kamal Atatürkün ölümündən sonra prezident seçkisi üçün yaradılmış səsvermə komissiyasında fəaliyyət göstərib.[2][1]
O, İstanbulda təşkil olunmuş 12-ci Beynəlxalq Qadınlar Qurultayında və 24-31 avqust 1936-cı il tarixlərində təşkil olunmuş Üçüncü Türk Dil Qurultayında iştirak etmişdir.[2][1] Onun siyasi karyerası 5-ci parlamentdəki fəaliyyəti ilə məhdudlaşıb.
Baha millət vəkili kimi fəaliyyətini bitirdikdən sonra pedaqoloji fəaliyyətinə geri dönüb, İtalyan liseyində, Ticarət liseyində, Erenköy qız liseyində və Beyoğlu qız liseyində türk dilini tədris edib.[2]
O, millət vəkili olarkən “Körpünün altındakı uşaqlar ” (1936) adlı uşaq romanı yazmışdır. Yetim uşaqlardan bəhs edən əsər o dövrün uşaqlar üçün yazılmış hekayə və romanların yeganə nümunəsi hesab edilir[4] və buna görə də, Baha respublika dövrünün uşaq ədəbiyyatının banilərindən biri hesab edilir.[1][5] Roman 1923-1950-ci illərdə yazılmış digər uşaq romanlarında da olduğu kimi uşaqların oxuması məqsədi ilə yazılmış bir əsər deyil və daha çox onların yaşadıqlarından bəhs edərək onların qarşılaşdıqları çətinlikləri təsvir edir.[6]
1939-cu ildə Bahanın “Müəllim romanı” adlı kitabını nəşr edilib. O, bu kitabda Orta Anadoludakı bir kənddə dərs deyən idealist bir müəllim obrazının hekayəsini nəql edib.[1]
Hüriə Öniz Baha 1950-ci il noyabrın 2-də İstanbulda vəfat etmişdir.[1]
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 "Huriye Öniz Baha (1887-1950)". Atatürk Ansiklopedisi (türk). 2021-07-27. 2024-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-01.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Duroğlu, Sibel. Türkiye'de İlk Kadın Milletvekilleri (PDF) (Tezis) (türk). Ankara Universitetinin Sosial Elmlər İnstitutu. 2007. 77–79. 2015-02-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-10-31.
- ↑ 1 2 3 Şahin, Cemile. Türk parlamentosundakı kadın milletvekilleri (1935-2007) (Tezis) (türk). Ərzurum: Atatürk Universitetinin Sosial Elmlər İnstitutu. 2010. 2022-12-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-28.
- ↑ "Nurten Eker, Doğan Kardeş Dergisinde yer alan metinlerin tür, içerik ve anlatım özelliklerinin çocuk eğitimine katkısı açısından incelenmesi (1-75. Sayılar), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilmiler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Mersin 2006". 7 Şubat 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 Şubat 2015.
- ↑ "Köprüaltı Çocukları, Sanat Kitabevi web sitesi, Erişim tarihi 07.02.2015'2". 7 Şubat 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 Şubat 2015.
- ↑ Uludağ, Mehmet Emin. "1923-1950 dönemi çocuk romanlarında sevgi ve korku motiflerinin çocuk eğitimine etkisi". Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2008. 9 Ocak 2023 tarixində arxivləşdirilib.