GSM
Global System for Mobile Communications (abr. GSM; azərb. Mobil Rabitə üzrə Qlobal Sistem) — Avropa Telekommunikasiya Standartları İnstitutu (ATSİ) tərəfindən mobil telefon və planşetlər kimi mobil cihazlar tərəfindən istifadə edilən ikinci nəsil (2G) rəqəmsal mobil şəbəkələr üçün hazırlanmış protokollar standartı. "GSM" həm də "GSMA"ya məxsus əmtəə nişanıdır.[1] "GSM" həmçinin, "Full Rate" səs kodekinə də aid edilir.[2]
| GSM | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sənaye | Telekommunikasiya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bu, ilk dəfə 1991-ci ilin dekabrında Finlandiyada tətbiq edilmişdir.[3] 2010-cu illərin ortalarında 90%-dən çox bazar payına çatmış, 193-dən çox ölkə və ərazidə fəaliyyət göstərən mobil rabitə üçün qlobal standarta çevrilmişdir.[4] "GSM" sistemləri və xidmətləri "ETSI" tərəfindən idarə olunan bir sıra standartlarda təsvir edilmişdir.[5]
2G şəbəkələri birinci nəsil (1G) analoq mobil şəbəkələri əvəz etmək üçün hazırlanmışdır. "GSM" standartı əvvəlcə tam dupleks səsli telefoniya üçün optimallaşdırılmış rəqəmsal, dövrə keçidli şəbəkəyə aid edilirdi. Bu anlayışın əhatə dairəsi zaman keçdikcə genişlənmiş, məlumat kommunikasiyalarını, ilk növbədə "Circuit Switched Data", sonra "General Packet Radio Service" (GPRS) və "Enhanced Data rates for GSM Evolution" (EDGE) vasitəsilə paket məlumatların daşınmasına aid edilməyə başlamışdır.
"3GPP" sonradan üçüncü nəsil (3G) "UMTS" standartlarını, ardınca dördüncü nəsil (4G) "LTE Advanced" və beşinci nəsil 5G standartlarını işləyib hazırlamışdı. Sonuncu "ETSI GSM" standartının bir hissəsini təşkil etmir.
2010-cu illərin sonlarından başlayaraq, bütün dünyada müxtəlif operatorlar "GSM" şəbəkələrini bağlamağa başlamışdılar. Buna baxmayaraq, şəbəkənin geniş yayılması nəticəsində "GSM" qısaltması hələ də ondan yaranan çoxsaylı "G" mobil telefon texnologiyaları üçün ümumi termin kimi istifadə olunur.
Hücrə əsaslı mobil radio sistemi qurmaq təşəbbüsü ilk dəfə 1970-ci illərdə ABŞ-dəki Bell Laboratoriyasında göstərilmişdir. Lakin bu sistem 1980-ci illərə qədər ticari olaraq düşünülmədi. 1980-ci illərdə analoq hücrəsəl telefon sistemi Avropa daxilində xüsusiyyətlə də Skandinaviya ölkələri və İngiltərədə sürətli bir yüksəlişə keçdi. Lakin başlanğıcda hər ölkə özünə görə bir sistem inkişaf edirdi. Bu təbii olaraq bəzi problemləri özü ilə gətirdi:
- Alət yalnız satıldığı ölkə sərhədləri içərisində etibarlı idi.
- Hər alətin bazarı da buna bağlı olaraq məhdud idi.
Bu problemin həlli üçün 1982-ci ildə Avropa Məktub və Telekommunikasiya Konfederasiyası(Confederence of European Posta quruldu və Avropa standartlarını təyin edən Groupe Special Mobile (GSM) meydana gətirildi. Buna görə standart bir sistem bu meyarlara tabe olmalı idi:
- Beynəlxalq etibarlılıq
- Ucuz alət və təminatlar
- Yüksək səs keyfiyyəti
- Digər sistemlərlə uyğun iş (İSDN kimi)
- Yeni xidmətlərə uyğunlaşma təmin edə biləcək xüsusiyyətdə olması.
"GSM" Azərbaycana 1994-cü ildə mobil rabitə operatoru olan Bakcellin yaranması ilə gəldi. Hazırda Azərbaycanda üç mobil rabitə operatoru var.
"GSM" rabitə sistemlərinin içərisində ən sərfəlisidir.
- ↑ "GSM BRANDS Trademark of GSM Sales LLC - Registration Number 5523328 - Serial Number 87703883 :: Justia Trademarks". trademarks.justia.com (ingilis). 2023-02-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-09.
- ↑ "GSM Audio Codec: Vocoder: AMR, CELP etc .. » Electronics Notes". www.electronics-notes.com. 2023-02-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-02-09.
- ↑ Anton A. Huurdeman, The Worldwide History of Telecommunications Arxivləşdirilib 2023-08-22 at the Wayback Machine, John Wiley & Sons, 31 July 2003, page 529
- ↑ "GSM Global system for Mobile Communications". 4G Americas. 8 February 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-03-22.
- ↑ "GSM UMTS 3GPP Numbering Cross Reference". ETSI. 9 September 2006 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 December 2009.
- Redl, Siegmund M.; Weber, Matthias K.; Oliphant, Malcolm W. An Introduction to GSM. Artech House. February 1995. ISBN 978-0-89006-785-7.
- Redl, Siegmund M.; Weber, Matthias K.; Oliphant, Malcolm W. GSM and Personal Communications Handbook. Artech House Mobile Communications Library. Artech House. April 1998. ISBN 978-0-89006-957-8.
- Hillebrand, Friedhelm, redaktorGSM and UMTS, The Creation of Global Mobile Communications. John Wiley & Sons. December 2001. ISBN 978-0-470-84322-2.
- Mouly, Michel; Pautet, Marie-Bernardette. The GSM System for Mobile Communications. Telecom Publishing. June 2002. ISBN 978-0-945592-15-0.
- Salgues, Salgues B. Les télécoms mobiles GSM DCS. Hermes (2nd). Hermes Sciences Publications. April 1997. ISBN 978-2866016067.
- GSM Association—Official industry trade group representing GSM network operators worldwide
- 3GPP—3G GSM standards development group
- LTE-3GPP.info: online GSM messages decoder fully supporting all 3GPP releases from early GSM to latest 5G