Gürcü zadəganlarının Rusiya hakimiyyətinə qarşı çevriliş cəhdi (gürc. 1832 წლის შეთქმულება) — Gürcüstan dövlətçiliyini və Baqrationilər sülaləsinin hakimiyyətini bərpa etmək üçün Gürcüstanın çar ailəsi və zadəganları tərəfindən hazırlanmış çevriliş və ya sui-qəsd hadisəsi olmuşdur.
Arxa plan
1801-ci ildə imzalanmış Georgiyevsk müqaviləsinə əsasən Şərqi Gürcüstan (Kartli-Kaxetiya) Rusiya imperiyasına ilhaq edildi. Gürcüstanın zadəgan ailələri isə Rusiyanın digər vilayətlərinə sürgün edildilər. Rus hakimiyyətindən narazı olan gürcülər, Rusiyanın bölgədən çıxmasını və gürcü zadəganlarının yenidən hakimiyyətə gəlməsini istəyirdilər. Şərqi Gürcüstanın son hökmdarı XII Georginin oğlu knyaz Okropir də müstəqilliyə can atan zadəganlar içərisində idi. Okropir və digər yoldaşları Moskva və Sankt-Peterburqdakı gürcü tələbələr ilə toplantılar keçirərək onlara rus hakimiyyəti altındakı ölkələrinə qarşı vətənpərvərlik hissi aşılamağa çalışırdılar. Beləliklə, Tiflis şəhərində Baqrationilər sülaləsini hakimiyyətə gətirmək isətəyən və gizli fəaliyyət göstərən cəmiyyət yarandı.Okropir 1830-ci ildə Gürcüstana səfər etdi. O, səfəri zamanı Gürcüstandakı sui-qəsdçilər və filosof Solomon Dodaşvili ilə görüşlər keçirdi. Həmçinin sui-qəsd planı Qərbi Gürcüstandakı Rusiya tərəfindən ləğv edilmiş İmereti çarlığından olan gürcülər və Abxaziyanın hakim sülaləsi olan Şervaşidzelər tərəfindən də dəstəklənirdi.
Sui-qəsd cəhdi
Gürcü sui-qəsdçilərin çoxu liberal-respublikaçılar yox, monarxistlər və milliyyətçilər idi. Sui-qəsdçilərin aldığı qərara əsasən Rusiyanın Gürcüstandakı baş komandanı və ölkənin idarəetməsində rol oynayan digər şəxslər ziyafətə dəvət olunmalı və orada ödürülməli idilər. Sonrakı plana isə Dəryal keçidini ələ keçirərək rusların bölgəyə göndərəcəyi dəstəyin qarşısını almaq və Qacar İranında yaşayan keçmiş Kartli-Kaxeti çarı II İraklinin oğlu Aleksandrı çar elan etmək daxil idi.
Sui-qəsdin planlaşdırıldığı ziyafət 20 noyabr 1832-ci ilə planlaşdırılmışdı. Lakin ziyafət gözlənilmədən 9 dekabra və ardınca isə 20 dekabra təxirə salındı. Dekabr ayında sui-qəsdçilərin sıralarına daxil olan Palavandişvili tərəfindən bütün plan barədə səlahiyyətli şəxslərə məlumat verildi. Bundan sonra sui-qəsdçilərin hamsı həbs edildilər. Həbs olunmuş şəxslərdən on nəfərinə ölüm cəzası verildi, lakin sonradan bu qərar təxirə salındı və onlar Rusiyanın uzaq vilayətlərinə sürgün edildilər.
İstinadlar
- Jones, 1987, p. 57.
- Suny, p. 71
- Вачнадзе, 2008.
- Jones, 1987, p. 62.
- Jones, 1987, p. 70.
- Suny, 1994, p. 71.
- Suny, p. 72
Ədəbiyyat
- Suny, R. G. The making of the Georgian nation / R. G. Suny. — 2nd ed. — [Bloomington, IN] : Indiana University Press, 1994. — 418 p. — ISBN 0-253-20915-3.
- Jones, Stephen F. Russian Imperial Administration and the Georgian Nobility: The Georgian Conspiracy of 1832 : [англ.] // The Slavonic and East European Review. — 1987. — Vol. 65 (January). — P. 53–76.
- Вачнадзе, Мераб. История Грузии (с древнейших времен до наших дней) часть 2, глава 2, § 3 / Мераб Вачнадзе, Михаил Бахтадзе, Вахтанг Гурули. — 2008.
- Stephen F. Jones, "Russian imperial administration and the Georgian nobility: the Georgian conspiracy of 1832." Slavonic and East European Review 65.1 (1987): 53-76.