Foto tranzistor
Foto tranzistor-Üzərinə işıq düşdüyündə kollektor-emitter ucları arasındakı müqavimət dəyəri azalan elementdir. Ümumiyyətlə bir yükün işıq ilə idarə edilməsində açar elementi olaraq istifadə edilər. Foto tranzistorlar normal tranzistor kimi PNP və ya NPN olaraq istehsal edilirlər.Fototranzistorlar, baza ucuna işıq düşdüyündə K-E arasından cərəyan keçməsini təmin edən elementlərdir. Fotodiyotlardan fərqli olaraq işıqla hasil edilən cərəyanı gücləndirə bilərlər. Bu xüsusiyyətləri sayəsində fotodiodlardan çox üstündürlər.[1][2][3]
Fototranzistorlar iki ya da üç ayaqlı olaraq istehsal edilir. Üç ayaqlı olan modellərdə lupa rənglənmiş olarsa element normal tranzistor halına keçər. Lupa rənglənməzsə və baza ucu da dövrəyə bağlanacaq olursa baza iki təsir söz mövzusu olacağından K(kollektor)-E(emitter) arasından keçən cərəyanın miqdarındakı dəyişmə daha çox olur. Iki ayaqlı fototranzistorlarda(istifadə rahatlığı baxımından) baza ucu çölə çıxarılmaz.Foto tranzistorların quruluşu şəkildə östərilmişdir. Üç yarım keçiricinin birləşməsindən ibarət olan fototranzistorların K-B(baza) ucları arasına bağlanmış olan fotodioda işıq enerjisi (foton) gələ bilməsi üçün baza ucunun olduğu hissəyə lupa şəklində şüşə yerləşdirilmişdir. Foto tranzistorlar p-n keçidlərinin arasına bir lupa köməyi ilə işıq fokslanır və bu sayədə meydana gələn sərbəst elektronlar ilə tranzistorun impulslanması təmin edilər.[4][5] oto tranzistor istehsalında işığa qarşı həssaslığı artırmaq məqsədi ilə Galium Arsenid kimi işığa həssas maddələr istifadə edilir. Foto tranzistorlar baza ilə kollektor ucları əslində bir foto dioddan ibarətdir. Bəzi foto tranzistorlarda baza ucları istifadə edilməsə də bir ayaq olaraq çıxardılmışdır.Foto tranzistorlar üzərinə düşən işıq sayəsində baza ilə kollektor arasında olan foto diod açıq vəziyyətə keçər və bunun nəticəsi olaraq kollektor-emitter arasındakı müqavimət azalır və beləliklə, tranzistor açıq vəziyətə keçər. Ancaq açıq vəziyyəti təmin edən cərəyan çox kiçik olduğu üçün bir çox yükü çəkə bilməz. Buna görədə foto tranzistorlar yükü çəkmək(məsələn,mühərriki işə salmaq) yerinə yükü çəkən bir tranzistoru impulslamaq üçün istifadə edilərlər.
- ↑ Donati, S. "Photodetectors" (PDF). unipv.it. Prentice Hall. 22 January 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 1 June 2016.
- ↑ Yotter, R.A.; Wilson, D.M. "A review of photodetectors for sensing light-emitting reporters in biological systems". IEEE Sensors Journal. 3 (3). June 2003: 288–303. Bibcode:2003ISenJ...3..288Y. doi:10.1109/JSEN.2003.814651.
- ↑ Stöckmann, F. "Photodetectors, their performance and their limitations". Applied Physics. 7 (1). May 1975: 1–5. Bibcode:1975ApPhy...7....1S. doi:10.1007/BF00900511.
- ↑ A. Grinberg, Anatoly; Luryi, Serge. "Theory of the photon-drag effect in a two-dimensional electron gas". Physical Review B. 38 (1). 1 July 1988: 87–96. Bibcode:1988PhRvB..38...87G. doi:10.1103/PhysRevB.38.87.
- ↑ Bishop, P.; Gibson, A.; Kimmitt, M. "The performance of photon-drag detectors at high laser intensities". IEEE Journal of Quantum Electronics. 9 (10). October 1973: 1007–1011. Bibcode:1973IJQE....9.1007B. doi:10.1109/JQE.1973.1077407.