Fiqaronun toyu
Fiqaro evlənir (KV 527, it. Le nozze di Figaro ossia la folle giornata) — Mosartın fr. Pierre Augustin Caron de Beaumarchaisin pyesi əsnasında Lorenso da Pontenin yazmış olduğu librettoya bəstələmiş olduğu dörd pərdəli opera. Operanın ilk premyerası 1 may 1786-cı ildə Vyanada Burqteatrın səhnəsində oynanılır.
| Fiqaro evlənir | |
|---|---|
| it. Le nozze di Figaro ossia la folle giornata | |
 I Pərdədən səhnə, akvarel, XIX əsr | |
| Bəstəkar | Volfqanq Amadey Mosart |
| Librettoçu | Lorenso da Ponte |
| Dili | italyanca |
| Süjet | fr. Pierre Augustin Caron de Beaumarchaisin pyesi |
| Janr | Komediya |
| Pərdə | 4 |
| Yaradılma tarixi | 1786 |
| İlk səhnələşdirmə |
1 may 1786[1] Burqteater[d] |
| Müddəti | 3½ saat |
| Personajlar |
Personajlar
|
| Premyera |
1 may, 1786 Burqteatr, Vyana |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mosart operanı 1785-ci ilin dekabrında Vyanadakı Domqasse mənzilində bəstələməyə başlamış, 5 ay ərzində bitirmişdir. Operanın süjeti Bomarşın pyesindən götürülmüşdür. Həmin dövrdə aristokratiynı lağa qoyan, Fransa inqilabı ilə əlaqəli bu əsər Vyanada qadağan edilmişdir. Mosartdan başqa L. Benda (1786), İ Şults, N. İzuar (1797) və başqaları da bu mövzuda opera yazmışdılar. Bu mövzuya Mosartdan 30 il sonra demək olar ki, sonuncu və daha uğurlu Coakkino Rossini müraciət edərək "Sevilya bərbəri" operasını yazmışdır.
Basso kontinuo:
| Personajlar | Səslər | Premyera 1 may 1786 |
|---|---|---|
| Qraf Almaviva | bas | Sefano Mandini |
| Fiqaro, onun qulluqçusu | bariton | Françesko Benuççi |
| Qrafinya Rozina Almaviva | soprano | Luiza Laski |
| Susanna, onun qulluqçusu | soprano | Nensi Storas |
| Kerubino, paj | mezzo-soprano | Doroteya Bussaani |
| Marselina | mezzo-soprano | Mariya Mandini |
| Don Bazilio, musiqi müəllimi | tenor | Maykl Kelli |
| Don Kursio, hakim | tenor | Maykl Kelli |
| Bartolo, Sevilyalı həkim | bas | Françesko Bussani |
| Antonio, qrafın bağbanı | bas | Françesko Bussani |
| Barbarina, onun qızı | soprano | Anna Qotlib |
Qraf qəsrin bir dairəsi. "Cinque, dieci, venti, trenta" – "Beş, on, iyirmi, otuz" qulluqçu Fiqaro toydan sonra gəlin gətirəcəyi Susanna ilə yaşayacağı otağı ölçür. Susanna isə güzgü qarşısında gəlinlik baş örtüyünü prob edir. Fiqaro qrafın ona ayırmış olduğu otaqdan çox razı olsa da Susanna qrafın bu səxavətinin arxasında bir hiylənin olduğunu zənn edir. Qraf Almaviva yəqin ki, toy gəcəsi gəlinin dadına birinci baxmaq fikrindədir! Susanna hər şeydən xəbərsiz Fiqaronu başa salmağa çalışır. Fiqaro ağasının "səxavətinə" lap mat qalır. Qraf Rozina ilə evləndikdən sonra bu ənənəni ləğv etdiyini söyləmişdir. O qrafa sədaqətlə qulluq etsə də öz namusunu qorumağa qadirdir. Bu nikaha qrafın təsərrüfatçısı Marselina və onun sevgilisi doktor Bartalo mane olmaq fikrindədirlər. Bartolo hələ də hiyləgər bərbərin qraf Almaviva ilə Rozinanın evliliyinə necə nail olduğunu yadından çıxartmamışdır. Fiqarodan qisas almaq istəyən qoca Bartolo işə keçir. Bir vaxtlar Fiqaro Marsellodan borc bul alaraq əvəzində qaytara bilməyəcəyi təqdirdə ona evlənəcəyini yazılı şəkildə təsdiqləmişdir. Süsanna bu vəziyyətdən bərk narahatdır. Qrafın pajı Kerubino Susannaya qrafinya Rozinaya olan eşqindən söz açır. Məlum olur ki, paj demək olar ki, qraf qəsrindəki bütün qadınların düşgünüdür və bunun üzündən hər dəfə də başına qəribə işlər gəlir. Bu yaxınlarda qraf onu bağban Antonionun qızı Barbarina ilə bir yerdə yaxalayır. Bundan hiddətə gələn qraf onu qəsrdən qovur. Paj Kerubinonu bu fəziyyətdən qrafiniya Rozina qurtara bilər. Bu məqsədlə Susannadan onun haqqında qrafinyaya bir neçə xoş söz deməsini xahiş edir. Elə bu dəm qraf daxil olur. Bunu görcək paj dərhal özünü gizlədir və qrafın ondan heç də geri qalmadığının şahidi olur. Qraf Almaviva qulluqçu Susannaya görüşə gəlməyi təkid edir. Musiqi müəllimi Bazilionun onu görməsindən ehtiyat edən qraf özünü gizlədir, lakin qraf Bazilionun dilindən paj ilə qrafiniya arasındakı münasibət haqqında eşitdikdə özünü saxlaya bilməyib aşkara çıxır. Bu an o, Pajında burada olduğunu öyrəndikdə lap özündən çıxır. Qrafı sakit etmək üçün Susanna onun yadına oa göstərdiyi nəvaziş və diqqətdən pajın da xəbəri vardır. Bu zaman bir kəndli daxil olaraq, qrafa feodal qanunu olan "birinci gecə haqqını" ləğv etdiyinə görə minnətdarlıq edir. Bu hal qrafı cin atına mindirir. Kerubino nə qədər aman edirsə qraf qərarında qətidir. Paj dərhal polkuna dönüb hərbi xidmətini davam etdirməlidir.
Qrafinya Rozinanın dairəsi. Suzanna, Fiqaro və qrafinya yolunu azmış qrafın dərsinivermək üçün ədbir tökürlər. Süzanna qrafın görüş təklifini qəbul etməli, onun yerinə isə görüşə Suzannanın paltarında paj Kerubino getməlidir. Paj təzəcə görüş üçün geyindirilir ki, qraf gəlir. Onu qonşu otaqda gizlədirlər. Qonşu otaq qapısının kilidli olması onun diqqətini çəkmiş olur. Qısqanc qraf Rozinadan açarı tələb edir. Ala bilmədikdə qapını sındırmaq üçün alət dalınca gedir. Qrafinya onu sakitləşdirmək üçün onun arxasınca gedir. Fürsətdən istifadə edən Susanna otağa keçir, pajisə pəncərədənqaçır. Qraf əmindir kiqrafinyanın sədaqəsizliyini üzə çıxara biləcəkdir. Budur qapı sındırılır. Otaqdan Susannaçıxır. Pərt olmuş qraf Rozinadan üzr istəməyə məcbur qalır, lakin içəri əlində sınmış dibçəklə bağban Antonio daxil olur. Kimsə pəncərədəntullanarkən dibçəyi sındırmış olmalıdır. Buzaman Fiqaro "etiraf" etməli olur ki, Susannanın yanından — pəncərədən tullanan o olmuşdur. Qraf başını tam itirir. Buan Bartoli və Marselina Fiqarodan borcu geri qaytarmağı tələb etmək üçün gəlirlər, lakin Fiqroda borcu qaytarmaq üçün pul yoxdur. O, bunagörə də məhkəmədə cavab verməlidir.
Qraf qəsrinin zalı. Məhkəmə işi Marselinanın xeyrinə qərar vrir, lakin Fiqro təsərrüfatçıya evlənməkdən yaxa qurtara bilir. Məlum olur ki, Fiqaro Marselina və Bartolonun hələ körpəikən oğurlanmış oğludur. Oğullarının tapılmasına sevinən valideynlər özlərinə toy eləmək istəyirlər. Fiqaro görür ki, qraf hansısa bir məktubu oxuyur. Bu məktubla məhz Susanna qrafa görüş təyin etmişdir. Bu zaman gecə yarısı bağçadakı görüşə Susannanın yerinə onun qiyafətində qrafinya gəlmiş olur. Məktuba taxılmış sancaq əgər görüş baş tutarsa Susannaya qayıtmalıdır. Fiqaro qrafı izləməkdə davam edir.
Qraf Almavivin bağçası. Ay işığında Barbarina itirmiş olduğu sancağını axtarır. Fiqaro ondan soruşanda ki, nə edir, cavabında, qraf sancağın Susannaya çatdırılmasını istəmişdir deyir. Susannadan şübhələnən Fiqaro onlara göz qoymaqda davam edir. Susannanın qrafinyanın, qrafinyanın isə Susannanın paltarında gördükdə məsələ aydın olur. Nəticədə qraf qrafinyadan yalvararaq üzr istəməyə məcburdur. Rosina onu bağışlayır. Beləliklə sərsəm keçən gün şən sonluqla və bayramla bitmiş olur.
- Se vuol ballare — Fiqaronun ariyası, I pərdə, II səhnə
- La vendetta — Doktor Bartolonun ariyası , I pərdə, III səhnə
- Non so più cosa son, cosa faccio — Kerubinonun ariysı, I pərdə, V səhnə
- Non più andrai — Fiqaronun ariyası, I pərdə, VIII səhnə
- Porgi, amor, qualche ristoro — Qrafiniya Rozinanın ariyası, II pərdə, I səhnə
- Voi, che sapete — Kerubinonun ariysı, II pərdə, II səhnə
- Venite, inginocchiatevi — Susannanın ariysı, II pərdə, II səhnə
- Hai gia vinta la causa…Vedrò mentr’io sospiro — Qraf Almavivin ariyası, III pərdə, IV səhnə
- E Susanna non vien!…Dove sono i bei momenti — Qrafiniya Rozinanın ariyası, III pərdə, VIII səhnə
- Sull'aria|Sull’aria…Che soave zeffiretto — Susanna — Qrafiniya Rozinanın dueti, III pərdə, X səhnə
- L’ho perduta, me meschina — Barbarinanın ariyası, IV pərdə, I səhnə
- Il capro e la capretta — Marselinanın ariyası, IV pərdə, IV səhnə
- In quegli anni — Don Bazilionun ariyası, IV pərdə, VI səhnə
- Tutto è disposto…Aprite un po' quegli occhi — Fiqaronun ariyası, IV pərdə, VIII səhnə
- Giunse alfin il momento…Deh vieni, non tardar — Susannanın ariyası, IV pərdə, X səhnə
- ↑ Archivio Storico Ricordi. 1808.