Estakada nəqliyyatı ― yol xəttləri viaduk və ya digər yerüstü tikilidə (adətən polad, çuqun, beton və ya kərpicdən ibarət) yerləşən sürətli dəmir yolu. Dəmir yolu geniş, standart və ya darraylı, yüngül relsli, monorelsli və ya asma tipli ola bilər. Estakada dəmir yolları adətən şəhər yerlərində olur ki, çoxsaylı dəmir yolları keçidləri salınmasın. Polad viadukları üzərində hərəkət edən estakada nəqliyyatını adətən küçə səviyyəsindən görmək mümkün olur.
Tarixi
1836-1838-ci illər arasında 878 tağlı kərpic viaduki üzərində inşa edilmiş ən birinci estakada nəqliyyatı hesab olunur. 1840-cı ilə aid ilk 4 kilometri də viaduk üzərində inşa edilmişdir. 1840-cı illərdə əlavə estakada dəmir yollarının tikilməsi planlaşdırılsa da, heç biri realizə olunmadı.
1860-cı illərin sonlarından etibarən ABŞ şəhərlərində də estakada nəqliyyatı populyarlaşdı. Nyu-York 1868-ci ildən 1870-ci ilədək kanat tramvayı kimi fəaliyyət göstərirdi, sonradan isə lokomotivə keçdi. Onun ardınca 1875-ci ildə Manhetten dəmir yolu, Sauz Sayd estakadası, Çikaqo (1892–) və Boston estakadları yarandı. estakada tipli olduğu üçün qısaca "L" olaraq tanınır. və şəhər dəmir yolları da əsasən estakada tiplidilər.
İlk elektrik estakada nəqliyyatı inşa edilmişdir və 1893-cü ildən 1956-cı ilədək şəhərin dokları arasından keçirdi. 1987-ci ildə açılan Londondaki müasir estakadalardan hesab olunur və daima genişləndirilir. Qatarlar pilotsuz və avtomatik işləyirlər.
Tokioda pilotsuz fəaliyyət göstərən estakada dəmir yolunun digər bir nümunəsidir.
Sistem növləri
Monorels
Monorelslərin çoxusu estakada tiplidilər. Nümunə kimi (1959), (1964), (1988–2013), , və göstərmək olar. Bir çox nəqliyyatları estakada tiplidilər.
Asma dəmir yolları
1890-cı illərdə asma dəmir yollarına müəyyən maraq yaranmışdır. bu xüsusilə Almaniyada (1981-ci ildə və 1901-ci ildə Vuppertal asma yolu) özünü birüzə verirdi. 1975-ci ildə H-Bahn asma dəmir yolları Dortmund və quraşdırılmışdır. 1982-ci ildə açılmışdır.
Asma dəmir yolları adətən monorelsli olurlar; Yaponiyadaki və adlarına baxmayaraq asma dəmir yollarıdılar.
İstinadlar
- Jack Simmons and Gordon Biddle, The Oxford Companion to British Railway History, Oxford University Press, (1997), p.360.
- 2014-01-22 at the Wayback Machine Transport for London.
- 2012-01-23 at the Wayback Machine Transport for London.
- New Transit Yurikamome website 2019-07-14 at the Wayback Machine Retrieved 3 March 2015