Ermənistan–Rusiya münasibətləri
Rusiya—Ermənistan münasibətləri — Rusiya və Ermənistan arasında iki tərəfli diplomatik münasibətlər. Ermənistanla Rusiya arasında diplomatik münasibətlər 3 aprel 1992-ci ildə qurulmuşdur.
| Rusiya—Ermənistan münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Ermənistan Rusiyanın Zaqafqaziyada əsas müttəfiqi hesab olunur. Rusiya və Ermənistanın əksər əsas beynəlxalq problemlərdə mövqeləri üst-üstə düşür və ya yaxındır. Ermənistan Rusiyanın MDB-nin gücləndirilməsinə yanaşmasını bölüşür. Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı formatında əməkdaşlığı, erməni tərəfinin fikrincə milli təhlükəsizliyinin vacib elementidir. Dövlətlərarası münasibətləri müəyyənləşdirən müqavilə və sazişlər arasında 29 avqust 1997-ci il tarixli Dostluq, Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Yardım Müqaviləsi və Ermənistan ərazilərində Rusiya hərbi birləşmələrinin olmasını tənzimləyən bir sıra sənədlər var.
İqtisadi əlaqələr, siyasi və hərbi sahələrdə qarşılıqlı əlaqə səviyyəsinə görə ardıcıl olaraq yaxınlaşır. Ticarət balansı Rusiya üçün sistematik olaraq müsbətdir. Rusiya inamla Ermənistan iqtisadiyyatında ən böyük xarici investor mövqeyini qoruyur. İnvestisiyaların əsas həcmi enerji, bankçılıq, metallurgiya və inşaat sektorlarına və rabitə sənayesinə yönəldilib.
İkitərəfli bölgələrarası əlaqələr daha da aktivləşir. Hal-hazırda federasiyanın 70-ə yaxın subyekti bunlara cəlb olunur ki, bunlardan 15-i respublika ilə ticarət-iqtisadi, elmi-texniki və mədəni sahəsində qarşılıqlı fəaliyyət haqqında müqavilə bağlamışdır.
1 yanvar 2012-ci il tarixinə respublikada 1380 müəssisə Rusiya kapitalı (xarici kapitallı müəssisələrin 25,7%) ilə fəaliyyət göstərirdi.
2016-cı ildə Ermənistandan Rusiyaya idxalın 70% artması müşahidə edilir. 2017-ci ildə qarşılıqlı əməkdaşlığa dair bir sıra sənədlər imzalanır[1].
Ermənistanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə qoşulması müəyyən üstünlüklərə səbəb olsa da, Aİİ xaricindəki ticarətdə bürokratik yük artırdı. Aİİ-yə üzv olmaq Ermənistanın üçüncü ölkələrlə ticarətin güzəştli şərtləri barədə danışıqlar aparmaq imkanını məhdudlaşdırır.
Ermənistanın enerji sektorunda fəaliyyət göstərən rus şirkətləri arasında ən əhəmiyyətli rol respublikada təbii qazın nəqli və paylanması sistemlərinin hamısına sahib olan Gazprom Armenia (Razdan İES-in 5-ci enerji bloku da daxil olmaqla) şirkətidir.
Elektrik enerji mübadiləsi istisna olmaqla, Ermənistan dövlət büdcəsi hesabına əsas qaz kəməri çəkildiyi İranla həmsərhəd olmasına baxmayaraq, bütün istehlak edilmiş təbii qazı Rusiyadan alır. Eyni zamanda Rusiya qazının yalnız Gürcüstan ərazisindən nəqli üçün ödəniş onun dəyərinin 10% -ni təşkil edir.
2013-cü ildə bağlanmış müqaviləyə əsasən, Ermənistan şirkətin gəlirliliyini ən azı 9% səviyyəsində təmin etməyi öhdəsinə götürür.[2]. Satın alınan qazın dəyəri 2015-ci ildə 165 dollar, 2016–2018-ci illərdə 150 dollar, 2019-cu ildən etibarən hər 1000 kubmetr üçün 165 dollar olur[3]. 2019-cu ildən bəri təxminən 30 milyon dollar borc yığılmışdır[4]. Şirkət 2020-ci ildən istehlakçılara orta qiyməti 11% artırmaq niyyətindədir[5]. Rusiya Qazpromu qaz qiymətləri Avropa ortalamasından yüksək olan yeni bir tədarük müqaviləsi bağlamaqda israrlıdır. 2015-ci ildən bəri, erməni tərəfi qaz tədarükü üçün Rusiya rublu ilə ödəməyi təklif edir[2] və Aİİ-də ortaq enerji bazarının formalaşdırılması məntiqi çərçivəsində hərəkət edir[6].
Rusiyanın "Taşir" şirkətinin fəaliyyətləri də enerji paylama sistemlərinə, Göyçə-Zəngi kaskadına və Zəngi İES-ın 1–4 enerji bloklarına sahibdir və idarə edən sistematik bir rol oynayır.
2008-ci ildə Rusiya Dəmir Yolları Ermənistan Dəmir Yollarnın güzəştli idarəetməsini öz üzərinə götürür, lakin Rusiya Dəmir Yollarının vəd etdiyi investisiyalar Ermənistanda dəmir yollarının vəziyyətində nəzərəçarpacaq dərəcədə yaxşılaşma yaratmır. Xüsusilə güzəşt müqaviləsi bağlanmazdan əvvəl verilən zəmanətlərə baxmayaraq, kiçik Vanadzor-Fioletovo şöbəsi həyata keçirilmir. Bu yol Rusiyaya gedən marşrutun uzunluğunu 150 km azaltmalı idi.
Ölkənin iqtisadiyyatının inkişafındakı əngəllərdən birini aradan qaldıracaq xarici dünya ilə nəqliyyat əlaqəsini Rusiya ilə birlikdə normallaşdırmaq üçün Qafqaz-Poti dəmir yolu bərə keçidinin nizamlı işinin təşkili, Novorossiysk-Poti avtomobil bərə marşrutunun açılması və dəmir yolu rabitəsinin bərpası imkanları reallaşdrılmamış qalır. Ermənistanın Aİİ-yə üzv olmasına baxmayaraq, bu mövzuda irəliləyiş qeydə alınmayıb. Rusiya ilə quru və dəmiryolu əlaqələri Abxaziya münaqişəsi səbəbindən mümkün olmur.
Rusiya-Ermənistan hərbi əməkdaşlığı Müstəqil Dövlətlər Birliyinin cənub cinahı olan hər iki dövlətin təhlükəsizliyini edilməsini hədəfləyir. Ermənistan Silahlı Qüvvələri MDB–nin Birləşmiş Hava Hücumundan Müdafiə Sistemi çərçivəsində döyüş növbətçiliyində iştirak edir. Rusiya və Ermənistanın müdafiə nazirlikləri arasında əməkdaşlıq planlı şəkildə həyata keçirilir.
102-ci Rusiya hərbi bazası Ermənistanda yerləşdirilib. Rusiya-Ermənistan ortaq hərbi qruplaşması belə qurulub. Rusiyanın FTX-nin Ermənistandakı sərhəd qrupu, erməni sərhədçiləri ilə birlikdə respublikanın Türkiyə və İranla sərhədlərini qoruyur. İkinci Qarabağ mçüharibəsinin gedişində azərbaycan ordusunun işğal olunan ərazilərin cənub-qərb hissəsini azad etdikdən və Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədlərinə çatdıqdan sonra Rusiya sərhədçiləri sərhəd əraziyə yerləşdirilmişdir[7].
2016-cı ilin noyabrında Qafqaz bölgəsində kollektiv təhlükəsizlik bölgəsində Rusiya və Ermənistan qoşunlarının (qüvvələrinin) Birgə Qruplaşmasının yaradılması elan edilir[8]. Müqavilə 30 noyabr 2016-cı il tarixində Rusiya və Ermənistan Müdafiə Nazirləri tərəfindən imzalanır. Ermənistan ərazisindəki 102-ci Rusiya hərbi bazası və Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin bölmələri qruplaşmaya daxil edilir[9].
Ermənistanın Rusiyada:
- Moskvada Ermənistan səfirliyi
- Sankt-Peterburqda General-Konsulluq
Rusiyanın Ermənistanda:
- İrəvanda Rusiya səfirliyi
- Gümrüdə General-Konsulluq
- ↑ "Новости - Правительство России". 2017-01-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-05.
- ↑ 1 2 "Чего добьется Армения от подключения к газовым переговорам Беларуси и России" (rus). eurasia.expert. 2020-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-13.
- ↑ "Что ответили в компании "Газпром" и как настроены в Ереване? Вице-премьер раскрыл скобки" (rus). Sputnik Армения. İstifadə tarixi: 2020-05-13.
- ↑ "«Газпром Армения» на первом этапе сократит 600 сотрудников" (rus). news.am. 2020-01-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-13.
- ↑ "Вице-премьер Армении прокомментировал возможный рост тарифов на газa". rossaprimavera.ru. 2021-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-13.
- ↑ "Премьер-министр Армении прокомментировал вопрос цены на газ" (rus). Sputnik Армения. İstifadə tarixi: 2020-05-13.
- ↑ "Rusiya sərhədçiləri Azərbaycan-Ermənistan sərhədində yerləşdirilib". 2023-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-05.
- ↑ "Путин одобрил создание объединенной группировки войск России и Армении". 2016-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-05.
- ↑ "Министры обороны России и Армении подписали Соглашение об Объединенной группировке войск двух стран : Министерство обороны Российской Федерации". 2016-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-05.