Emin Paşa (1790 – 1851) — siyasətçi və elm adamı, dəqiq elmlər və hərbi işlər sahəsində 19-cu əsrin birinci yarısında Osmanlı İmperiyasının ən hörmətli alimlərindən biri. Marşal, Şam valisi. Görkəmli riyaziyyatçı, Krım xanlığının sakini Hüseyn Rıfkı Krımlının oğlu. Kembric Universitetini bitirən ilk Krım tatar.
| Emin Paşa | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1790 |
| Vəfat tarixi | 1851 |
| Atası | Hüseyn Rıfqı Tamani |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | alim |
Bioqrafiyası
Emin Rıfkı 1780 - 1790-cı ilərdə bir riyaziyyatçı, Sultan Torpaq Hərbi Mühəndislik Məktəbinin baş rəisi Hüseyin Rıfkı Tamaninin ailəsində anadan olub. Onun doğum tarixi dəqiq bilinmir.
1835-ci ilə qədər İstanbul Sultan Akademiyasında oxumuşdur. Sultan Akademiyası bir qrup gənc tələbəni əsas Avropa təhsili almaq üçün İngiltərəyə göndərməyə qərar verdikdə, Emin bəy seçilən namizədlər arasında olur və o zaman da ona böyük ümidlər olur.
Kembric Universitetinin Dəqiq Elmlər Fakültəsinə daxil olan Emin bəy qısa müddətdə ən yaxşı tələbələrdən biri olur. Universiteti bitirdikdən sonra gənc alim Kembricdə müəllim vəzifəsi almaq üçün diplomunu universitet rəhbərliyinə təqdim edir. İşləri yüksək qiymətləndirilir və tezliklə müəllimlik etməyə başlayır. Lakin bu günə qədər bilinməyən bəzi səbəblərdən o, Osmanlı İmperiyasına qayıtmağa məcbur olur.
İstanbula qayıtdıqdan sonra Emin bəy general-mayor rütbəsi alır və Osmanlı İmperatorluğunun aparıcı hərbi təhsil müəssisələrindən biri olan Sultan Hərbi Məktəbinin direktoru təyin edilir. Tezliklə dəqiq elmlər və hərbi işlər sahəsində ən hörmətli Osmanlı alimlərindən biri olur. Bir neçə il sonra Emin bəy onsuz da bir sıra hərbi təhsil müəssisələrinin yüksək rütbəli məmuru olması ilə yanaşı, həm də bir müddət sonra Paşa fəxri adını alır. Hərbi şuranın üzvü və bir az sonra onun sədri təyin edilir. Emin Paşa 19-cu əsrin birinci yarısında Osmanlı İmperiyasının yeni intellektual elitasının ən parlaq nümayəndələrindən biri olur. Sultan və Divan, təhsil və hərbi işlər sahəsindəki uğurları yüksək qiymətləndirdilir. Zaman keçdikcə Məclisin başqa bir fəxri dövlət orqanına, Maarifə rəhbərlik edir.
Son illərində Marşal Emin Paşa Rumelidəki Osmanlı qoşunlarına komandanlıq edir və bir az sonra Şam valisi olur. 1851-ci ildə dünyasını dəyişir. Özündən sonra Emin Paşa riyaziyyat, fizika və hərbi sənət mövzusunda nəşr olunmuş bir sıra elmi əsərlər qoyur.
Mənbə
- Усеинов Мемедула Адилович. Математик Хусейн Рыфкы Тамани ибн Мухаммад ибн Кырым Гази // Золотоордынское обозрение. — 2015. — Т. 03 — История. Исторические науки, № 3. — С. 143-150. УДК:929.23