Əzizə Cəfərzadənin ölümündən bir qədər əvvəl tamamladığı "Eşq sultanı" adlı son tarixi romanının mövzusu böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin həyatından bəhs edir.

Yazıçı romanın oxucuya ünvanlanan "Son sözüm" bölümündə Füzulinin həyatı fonunda dolayısı ilə eşq mövzusuna müraciətinin səbəblərini açıqlayaraq yazır: ""Eşq sultanı"nı neyçün belə adlandırdım? İndi hardadı belə eşq? Ətrafına yaxşı nəzər sal,- görərsən. İndi də var. Sadəcə indi telenəzərləri daha çox bayağı "məhəbbət" macəraları cəlb edir. Tamaşaçıda maraq oyatmaq üçündü onlar. Sizsə ətrafdakılara diqqətlə nəzər salın. Var. Çoxdur. Görəcəksiniz. Fərqi görər, neyçün "Eşq sultanı"na müraciət etdiyimi anlarsınız".

Özünəməxsus yazı tərzi və orijinal cizgilərlə işlənmiş bu romanda Füzulinin ömür yolunun ən mühüm məqamları bədiiləşdirilmiş, onun bioqrafiyası ilə bağlı bir sıra qaranlıq məsələlərə aydınlıq gətirilmişdir. Yazıçı onun Şirvan torpağında yerləşən Bayat kəndindən Kərkükə pənah aparan bir ailədə doğulduğu mülahizəsini irəli sürmüş, şairin mənsub olduğu dövrün ədəbi və ictimai-siyasi hadisələrini diqqətlə izləmişdir. Romanda bir çox səhnə və epizodlar, o cümlədən Mühibbi ilə Füzulinin qarşılaşdırılması olduqca orijinal təsir bağışlayır və tarixi faktların yeniliyi ilə diqqəti çəkir.

"Eşq sultanı" romanında müəllif Məhəmməd Füzuli, Sultan Süleyman Qanuni, Sultan Mühibbi, Sultanüşşüarə Baki, Xəyali, Həbibi, Xətai və başqaları kimi tarixi obrazlar yaratmışdır. Lakin obrazların çoxluğuna baxmayaraq Əzizə Cəfərzadə əsas diqqəti Füzuliyə vermiş və onu daxili dünyasının bütün çalarları ilə əks etdirməyə çalışmışdır.

Yazıçının digər əsərləri kimi, "Eşq sultanı" romanı da dövrün etnoqrafik çalarlarını əks etdirən fakt və hadisələrlə zəngindir.

Əzizə Cəfərzadənin "Eşq sultanı" romanı müəllifin səhhəti ilə bağlı olaraq diktafonda yazılmışdır. 2003-cü ildə tamamlanan roman yazıçının vəfatından sonra oğlu Turan İbrahimov tərəfindən yazıya köçürülmüşdür. Əsər ilk dəfə 2005-ci ildə Vaqif Sultanlının "Yazçının son romanı" adlı ön sözü ilə nəşr olunmuşdur.

• Əzizə Cəfərzadə. Eşq sultanı (tarixi roman), Bakı: Şirvannəşr, 2005
• Vaqif Sultanlı. Yazıçı ömrünün son akkordu (Əzizə Cəfərzadənin "Eşq sultanı" romanı haqqında). "Xəzər" qəzeti, 9 sentyabr 2005, № 84