Diofant tənliyi — adını e.ə III əsrdə yaşadığı təxmin edilən qədim yunan riyaziyyatçısı Diofantdan alan dəyişənləri və əmsalları tam ədəd olan tənlik. Diofant "Hesab" adlı yalnız 6 cildi günümüzə gəlib-çatan əsərində 130 tənliyi və onların həllini qeyd etmişdir.
Xətti Diofant tənlikləri
Sadə nümunələr aşağıdakı kimi verilə bilər;
- Nümunə 1.1
Bu bərabərlikdə hər bir x qiyməti üçün tək bir y həlli var. ( ). Bu bərabərliyin həll çoxluğu;
- (X, 1 − X) şəklindədir hər X ∈ Z üçün
- Nümunə 1.2
Bu dəfə x-in hər hansı bir tam ədəd ola bilməyəcəyi, lakin sadəcə tək ədəd ola biləcəyi görülür ( ). Bu bərabərliyin həll çoxluğu;
- (1-2y, y) şəklindədir hər y ∈ Z üçün
- Nümunə 1.3
Bu bərabərliyin həlli boş çoxluqdur. Hər və tam ədəd seçimi üçün bu tənliyin sol tərəfi həmişə 3-cü qüvvət olduğu halda sağ tərəfi heç vaxt 3-cü qüvvətdən ola bilməz.
Ümumi xətti Diofant tənliyi
-
şəklindədir. Burada a, b və c tam əmsallar və tam ədəd dəyişənləridir.
Digər nümunələr
Ümumi bir nümunə Pifaqor tənliyidir (Bax: Pifaqor teoremi)
- Nümunə 2.1.1
-
Burada tam ədədləri düzbucaqlı üçbucağın kənar tərəflərini təmsil etdiyi üçün Pifaqor üçlüyü olaraq da adlandırılır.
Ferma teoremi
- Nümunə 2.2.1
-
, n > 2
Bu bərabərliyin tam ədəd dəyişənlərindən ən azı birinin 0 olması istisnasında tənliyin həlli yoxdur.
Pell teoremi
Bu tənlik adını XVII əsrdə yaşamış ingilis riyaziyyatçısı Cohn Pelldən almışdır.
- Nümunə 2.3.1
- , n>0 və n tam ədədləri tam kvadrat deyil.
Mənbə
- "Diophantine Equation". 30 oktyabr 2012 tarixində adresinden
- "Diophantine Equation". 30 oktyabr 2012 tarixində 2016-03-08 at the Wayback Machine adresinden
- "Diophantine Equation". 30 oktyabr 2012 tarixində ünvanından