Daşbaşı (Kvemo-Kartli)
Daşbaşı (gürc. დაშბაში) — Gürcüstanın Tsalka bələdiyyəsinin Trialeti Sadabo icması kənd.[1] Çoçiani yaylasında, dəniz səviyyəsindən 1,500 metr yüksəklikdə, Tsalkadan 2,5 km məsafədə yerləşir. 2014-cü ilin məlumatına görə, kəndin əhalisi 295 nəfərdir.
| Daşbaşı | |
|---|---|
 | |
| 41°35′06″ şm. e. 44°07′27″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.500 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
|
| |
Kəndin tarixi adı Axalkalakidir. Bu ərazi eneolit dövrünə aid silahların kəşfi əsasında məlum olmuşdur ki, qədim zamanlardan insanlar tərəfindən məskunlanmışdır. Yaxınlıqdakı kanyonda e.ə. VI–V əsrlərə aid mağaralar var. Bu regionun urbanizasiyası Gürcüstanda "yeni şəhərləşmə" dövründə, IX–X əsrlərdə baş vermişdir və buradan keçən yolun inkişafı ilə sıx bağlıdır. 1392-ci ilə aid qeydlərdə katolik mülklərində Axalkalakinin adı çəkilir. 1676–1724-cü illər arasında Axalkalaki kral şəhəri kimi tanınmışdır, onun müxtəlif vaxtlarda sakinləri Barataşvili feodal ailəsinin qolu olan Germanozişvili ailəsinə mənsub olmuşdur. Orta əsrlərin sonlarında Sabaratiano komandirləri Axalkalakidə yaşayırdılar. 1721-ci ildə o vaxtkı Sabaratiano komandiri Vaxuşti Batonişvili burada stansiya yaratmış və Kartlinin siyahıyaalınmasında iştirak etmişdir.[2]
X–XI əsrlərə aid gürcü memarlığının iki abidəsi burada qorunub saxlanılmışdır/ Bu dövr Trialeti üzərində hökmranlıq edən Kldekari zadəganlarının hakimiyyətinin zirvəsinə təsadüf etmi.dir. Bu abidələr zəngin epiqrafik məzmuna və fərqləndirici daş oymalarına malikdir.[3][4]
"Daşbaşı" kəndinin adı Rusiyanın 1898-ci il bir variantlı xəritəsində "Ташбашъ" kimi qeyd edilmişdir.
Kənddə iki kilsə var:
- Müqəddəs Georgi kilsəsi "sərbəst xaç" tipli qübbəli tikilidir. Mənbələrə görə, X–XI əsrlərdə tikilmişdir. Trialeti-Eristavdan olan Eristav Ratinin əmri ilə dağıdılmışdır. Günbəzin ağzından ancaq karniz parçaları qalmışdır. Binanın dekorativ ornamentində geniş yayılmış sifətlərlə yanaşı, orijinal heykəltəraşlıq kompozisiyaları da mövcuddur.[3][4]
- İkinci kilsə günbəzsiz yonma daşdan tikilmiş birkameralı tikilidir. Asomaturlidə baş daşları üzərində həkk olunmuş lapid mətnlərin fraqmentlərinə görə, Rati Eristavt dövründə tikilmişdir. Bu, XIX əsrdə məskunlaşmış erməni əhalisi tərəfindən öz ehtiyacları üçün istifadə edilmişdir. Təmir zamanı yonma daşla örtülmüş divarlarda Asomathuruli ilə oyulmuş köhnə özlü yazıların böyük hissəsi zədələnmişdir.[3][4]
Daşbaşı yaxınlığında dərin lava ilə kəsilmiş kanyon var, onun sağ tərəfində bir qrup mağara mövcuddur. Bu mağaralar əsasən insan tərəfindən yaradılmışdır, lakin bəzilərinin təbii boşluqlardan (lava axınları var) çıxdığı aydın görünür. Daşbaşı kanyonu "Gürcüstanın Qırmızı Kitabı"na daxil edilmişdir.[5][6]
2014-cü ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 295 nəfər yaşayır. Onların əksəriyyəti (94%) etnik ermənilərdir.
| Siyahıyaalma ili | Əhali | Kişi | Qadın |
|---|---|---|---|
| 2002[7] | 367 | 164 | 203 |
| 2014 | ▼295 | 136 | 159 |
- ↑ "საქართველოს ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულები". 2016-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-06.
- ↑ http://dspace.gela.org.ge/handle/123456789/622 Arxivləşdirilib 2019-08-22 at the Wayback Machine გვ. VII
- ↑ 1 2 3 ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი, თბ., 2013, გვ., 76–77
- ↑ 1 2 3 ბერძენიშვილი დ., რჩეულიშვილი ლ., ენციკლოპედია "საქართველო", ტ. 1, თბ., 1997. — გვ. 287.
- ↑ Dashbashi Canyon in Georgia Arxivləşdirilib 2020-03-03 at the Wayback Machine Protected Planet 2014–2019
- ↑ წალკის კანიონი | საქართველოს ეროვნული პარკები Arxivləşdirilib 2024-04-06 at the Wayback Machine nationalparks.ge
- ↑ საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის ძირითადი შედეგები, ტომი II
- ლ. მელიქსეთ-ბეგი, მეგალითური კულტურა საქართველოში, თბ., 1938
- ქართული წარწერების კორპუსი. I.: აღმოსავლეთ და სამხრეთი საქართველო (V–X სს.), თბ., 1980, გვ., 243–248