Dəmir Qübbə (ivr. כִּפַּת בַּרְזֶל, kippat barzel) — İsrail tərəfindən istehsal olunmuş istənilən hava şəraitində işləməyi bacaran qısa məsafəli hava hücumundan müdafiə sistemidir. Bu sistem istənilən ərazini 4 kilometrdən 70 kilometrə qədər məsafədən atılan qısa-məsafəli raketlərdən və ya artilleriya atəşindən qorumaq imkanına malikdir. İsrail gələcəkdə bu sistemlərin maksimum atəş məsafəsini 70 kilometrdən 250 kilometrə qədər artırmağı planlaşdırır.
| Dəmir Qübbə | |
|---|---|
 | |
| Tipi | qısa mənzilli hava hücumunda müdafiə sistemi |
| Ölkə | |
| İstismar tarixçəsi | |
| İstismar illəri | 2011-hal-hazırda |
| İstismara başlanması | 2005 |
| İstismar edənlər |
 İsrail
|
| İstifadə edilən döyüşlər |
Qəzzə-İsrail münaqişəsi Müdafiə sütunu əməliyyatı Qoruyucu Sərhəd əməliyyatı |
| İstehsal tarixçəsi | |
| Konstruktor | və İsrail Aerokosmik Sənayesi |
| Konstruksiya tarixi | 2005 – hal-hazırda |
| İstehsalçı | və İsrail Aerokosmik Sənayesi |
| İstehsal illəri | 2011 – hal-hazırda |
| İstehsal sayı | 10 batareya |
| Vahidinin qiyməti |
1 batareya 50 milyon ABŞ dolları 1 raket 100-150 min ABŞ dolları |
| Xüsusiyyətləri | |
| Ağırlığı | 90 kq |
| Uzunluğu |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İsrail Dəmir Qübbə sistemini ilk dəfə 27 mart 2011-ci ildə Beer-Şeva şəhərində yerləşdirmişdir. Bu sistem ilk dəfə 7 aprel 2011-ci ildə Qəzzədan atılan Qrad raketlərini məhv etmişdir. 10 mart 2012-ci ildə ''''da yer alan məlumata əsasən Dəmir Qübbə Qəzzə zolağından əhalinin sıx məskunlaşdığı ərazilərə atılan raketlərin 90%-ni zərərsizləşdirə bilmişdir. 2012-ci ilin noyabrında verilən rəsmi məlumata görə, sistem 4 gün ərzində Qəzzə ərazisindən buraxılan 400-dən çox raketi zərərsizləşdirməyə müvəffəq olmuşdur.
Həmçinin, İsrail gələcəkdə açıq dənizdə yerləşən qaz platformalarının mühafizəsini gücləndirmək məqsədi ilə Dəmir Qübbə sistemlərinin Barak 8 ZRK ilə birlikdə işləyəcək dəniz variantını hazırlamağı da planlaşdırır.
Arxa plan
Livanda yerləşən Hizbullah təşkilatının 1990-cı illərdən etibarən İsrailin şimalında yerləşən yaşayış məntəqələrini raket atəşinə tutması İsrail Müdafiə Qüvvələrinin və əhalinin təhlükəsizliyini sual altında saxlayırdı. Bu səbəbə görə İsrail öz qısa məsafəli hava hücumundan müdafiə sistemini yaratmaq fikrinə düşdü, lakin ABŞ-nin müdafiə sahəsi üzrə mütəxəssisləri bu cəhdin uğursuzluqla nəticələnəcəyini bildirirdi.
2004-cü ildə briqada generalı Daniel Qoldun İsrail Silahlı Qüvvələrinin tədqiqat və inkişaf bürosunun rəisi vəzifəsinə təyin olunması nəticəsində bu ideyada mühüm irəliləyiş əldə olundu. Qold yeni raket əleyhinə müdafiə sisteminin yaradılması planının tərəfdarı idi. O, həmçinin ölkənin mühüm siyasi xadimlərinin də bu layihəyə dəstək verməsinə səbəb olmuşdu.
2006-cı ildə baş vermiş Livan müharibəsi ərzində Hizbullah tərəfindən İsrailin şimal ərazilərinə təqribən 4000 raket (əksəriyyəti Katyuşa raketi idi) atılmışdı ki, bunların da əksər hissəsi ölkənin üçüncü ən böyük şəhəri olan Hayfanı hədəf almışdı. Bu hücumlar nəticəsində 44 İsrail vətəndaşı həlak olmuş, təqribən 250,000 nəfər vətəndaş İsrailin müxtəlif yerlərinə təxliyə olunmuş, 1 milyon nəfər isə müharibə ərzində bomba sığınacaqlarında yerləşmişdir.
2007-ci ilin fevralında Müdafiə naziri ölkənin yeni hava hücumundan müdafiə sistemi olaraq məhz Dəmir Qübbəni seçmişdir. Həmin vaxtdan etibarən Silahlı Qüvvələrlə "Rafael Advanced Defense Systems" şirkətinin birgə fəaliyyəti nəticəsində yeni sistemin yaradılması işlərinə başlanılmışdır.
Xüsusiyyətləri
Bu sistem 70 km-dək məsafədə əsasən qısa mənzilli raket və 155 mm çaplı artilleriya mərmilərinin zərərsizləşdirilməsi məqsədi daşıyır. İstehsalçı şirkətin verdiyi məlumata görə Dəmir Qübbə gündüz və gecə, müxtəlif hava şəraitlərində bir neçə təhlükəyə eyni anda cavab vermək qabiliyyətinə sahibdir.
Dəmir Qübbə üç əsas komponentdən ibarətdir:
- Aşkarlama və təqib radarı: radar sistemi şirkəti tərəfindən istehsal olunub.
- Döyüş idarəetmə və komanda məntəqəsi: tərəfindən Rafael şirkəti üçün hazırlanıb.
- Raket atəş vahidi: atıcı qurğu elektro-optik sensorlara, yüksək manevrlik qabiliyyətinə sahib olan Tamir "yer-hava" tipli raketlərlə təchiz olunub. Raketlər də "Rafael" şirkəti tərəfindən istehsal olunur.
Sistemin radarı adlanır. Bu radar raketin hədəf aldığı yeri və onun hərəkət trayektoriyasını müəyyənləşdirir. Döyüşü idarəetmə məntəqəsi radar vasitəsilə əldə olunmuş məlumatlar sayəsində hədəfin müəyyən olunmuş ərazi üçün təhdid yaradıb-yaratmadığını müəyyənləşdirir. Yalnız bu təhdid aşkar olunduqdan sonra Tamir raketi ilə hədəf müəyyən olunmuş əraziyə çatmadan məhv edilir.
Tipik divizionlarla müqayisə
Tipik hava hücumundan müdafiə divizionlarında radar, raket idarəetmə məntəqəsi və bir neçə atıcı qurğu hamısı eyni ərazidə yerləşir.
Bunun əksinə olaraq, Dəmir Qübbə divizionunda bu komponentlər səpələnmiş halda yerləşir. Hər bir atıcı qurğu 20 raketdən ibarət olur. Bəzi məlumatlara görə bir Dəmir Qübbə divizionu təqribən 150 kvadrat kilometr böyüklüyündə ərazinin hava hücumundan müdafiəsini təşkil etməyə qadirdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- . Time. 19 March 2013. 15 July 2014 tarixində . İstifadə tarixi: 29 April 2017..
- Episkopos, Mark. . The National Interest. 8 September 2020. 13 May 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 18 June 2024.
- Lappin, Yaakov. . The Jerusalem Post. 18 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 11 August 2014.
- . Army technology. 2018-05-27 tarixində . İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- Sharp, Jeremy M. (PDF). Congressional Research Service. 16 sentyabr 2010. 31 iyul 2015 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- . 2022-08-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-29.
- . Al Jazeera English. 27 mart 2011. 2011-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- . 2017-11-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-29.
- . 2013-04-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-29.
- . 2022-08-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-04-29.
- ↑ Levinson, Charles; Adam Entous. . The Wall Street Journal. 26 noyabr 2012. 2014-10-13 tarixində . İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- . Israeli Ministry of Foreign Affairs. 2009-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- Rubin, Uzi. (PDF). The Begin-Sadat Center for Strategic Studies. 2007. 2 fevral 2012 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- . Haaretz. 4 fevral 2007. 2009-07-25 tarixində . İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- . defpro.com. 27 mart 2009. 11 mart 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 fevral 2018.
- ↑ (PDF). Rafael Advanced Defense Systems. 2013-01-11 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 fevral 2018.
- . 21 yanvar 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 fevral 2018.
- . Mostlymissiledefense.com. 19 iyul 2012. 2012-11-19 tarixində . İstifadə tarixi: 12 fevral 2018.
- Yaakov, Katz. . The Jerusalem Post. 31 avqust 2011. 2012-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 12 fevral 2018. ()