Cəng arabası Ur müharibə və sülh ştandartlarına əsasən təxminən e. ə. 2600-cü illərdən müharibələrdə istismar edilməyə başlanılmış ən qədim döyüş texnikası sayılır.

Təxminlərə görə ilk dəfə e.ə. III minillikdə şumerlər tərəfindən ağır diskli ikitəkərli və dördtəkərli formada hazırlanmış bu döyüş arabaları sonradan e.ə. II yüzillikdə yüngül mil təkərlərlə əvəz edilərək ikitəkərli çevik araba formasını almış və eramıza qədər geniş tətbiqini tapmışdır.

Bu araba vasitəsilə oxatanlar, nizəçilər, qılıncoynadanlar döyüşə atılarmışlar. Zəmanəsinə görə at qoşqulu bu arabalar çox baha başa gəldiyindən, belə arabalar əsasən varlı və adlı-sanlı cəngavərlərə məxsus idi. Homer öz məşhur poeması "İliada"da belə cəngavərlərin təsvirinə geniş yer vermişdir. Çox vaxt döyüş arabası iki və daha çox sərnişinə malik olurdur ki, bunlardan biri yalnız arabanı idarə edər və digərləri isə döyüşə girərmişlər.

Arabanın ilkin variantı təchizat - döyüş meydanına sursat və döyüşçü daşımaq üçün nəzərdə tutulmuşdur. Məqsəd döyüşçülərin, cəngavərlərin sıradan çıxmış silahlarını eyni zamanda həlak olmuş döyüşçüləri çevik olaraq yeniləri ilə əvəz etmək idi.

Lakin arabanın sürətli hərəkəti döyüş meydanında hərdi manevrlər etməyə də imkan verirdi ki, bu da onun sonrakı manevr variantının meydana çıxmasını labüd edirdi. Döyüş arabaları imkan verirdi ki, oxatanlar, nizəçilər döyüş meydanında çevik manevrlər edərək rəqibə ağır zərbələr endirsinlər və zəif cinahları gücləndirsinlər. Döyüş arabaları xüsusən oxçuları rəqib qüvvələrinə zərbələr endirmək üçün optimal məsafələrə daşımaq kimi mühüm funksiya daşıyırdılar. İki və dörd at qoşulmuş bu arabalar sürətlə irəliləyərək ön xətti keçib rəqib meydanında döyüşü qəbul etməyə imkan verirdi. Bu çeviklik və sürət atların və təkərlərin altında qalmaqdan ehtiyat edən rəqib piyadalarında çaxnaşma və vahimə törədərək onları geri qaçmağa vadar edirdi.

Buna müasir döyüşdə istifadə olunan zirehli maşınların manevrlərinin ibtidai taktik forması kimi də baxmaq olar. Sonradan bu döyüş arabalarını çevik süvarilər əvəz etməyə başlamışdır.

Cəng arabası haqqında ilkin məlumat e. ə. II minilliyə aid Andronov mədəniyyətinin qazıntı eksponatlarına əsaslanır. Lakin şumerlərin primitiv formada olan bu arabaları hələ cəng üçün nəzərdə tutulmamışdır. Sonralar bu arabalardan istifadə Dəclə və Fərat çayları arasındakı Mesopotamiyaya oradan Het və Assuriya dövlətlərinin ərazilərinə qədər yayılmışdır. Daha sonra bu arabaların istismarı Yaxın Şərqin qədim hiksos köçəri tayfaları vasitəsilə Qədim Misirə qədər yayılmağa başlamışdır. hiksoslarla Qədim Misirlilər arasındakı e.ə. 1274 cü ildə baş vermiş Kadeş döyüşündə bu cəng arabalarından istifadə edilmişdir. "Qədim vəsiyyətnamədə" zirehli cəng arabalarından dönə-dönə söhbət açılır. Bu arabaların e.ə. II minillikdə (bəzi fərziyyələrə görə VI minillik) Hindistan və Çin ərazilərində istismarı təxmin edilir. Çin ərazisində qazıntılar zamanı tapılmış bu araba qalıqları e.ə. 1200-cü ilə aid edilir. Bəzi məlumatlara görə e.ə. 1600-cü ildə Sya sülaləsi dövründə hələ bu cəng arabalarından istifadə edilmişdir.

Müxtəlif xalqların əfsanə və dastanlarında bilavasitə cəng arabaları haqqında geniş məlumatlar verilməkdədir. Bura hinduizmin ən qədim əlyazmasını, Yunan mifologiyasında günəş tanrısı Heliosun cəng arabasındakı təsviri və s. aiddirlər.

• Thomas Richter: Der Streitwagen im Alten Orient im 2. Jahrtausend v. Chr. – eine Betrachtung anhand der keilschriftlichen Quellen. In: Mamoun Fansa, Stefan Burmeister (Hrsg.): Rad und Wagen, der Ursprung einer Innovation. Wagen im Vorderen Orient und Europa. Archäologische Mitteilungen aus Nordwestdeutschland. Beiheft 40. Isensee, Oldenburg 2004, 507ff. ISBN 3-89995-085-2.
• Robert Drews: The coming of the Greeks, Indo-European conquests in the Aegean and the Near East. Princeton University Press, Princeton NJ 1988. ISBN 0-691-02951-2
• Rupert Wenger: Strategie, Taktik und Gefechtstechnik in der Ilias. Analyse der Kampfbeschreibungen der Ilias. Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2008. ISBN 3-8300-3586-1 ()