Dövlət inhisarı iqtisadiyyatda — bir dövlət qurumu və ya dövlət korporasiyasının müəyyən bir məhsulun və ya xidmətin yeganə təchizatçısı olduğu və rəqabətin qanunla qadağan olunduğu məcburi inhisar formasıdır. Bu, hökumətin yaratdığı bir inhisardır. Ümumiyyətlə, dövlət tərəfindən şəxsə və ya şirkətə inhisarın verildiyi dövlət tərəfindən verilən inhisardan fərqlənir.
Dövlət inhisarını istənilən səviyyəli hökumət – milli, regional, yerli idarə edə bilər; milli səviyyədən aşağı səviyyələrdə yerli inhisardır. "Dövlət inhisarı" termini ümumiyyətlə milli hökumət tərəfindən idarə olunan dövlət inhisarına aiddir, baxmayaraq ki, özəl qurumlar tərəfindən idarə olunan, lakin dövlət hökuməti tərəfindən qorunan və ya icazə verilən inhisarlara da aid edilə bilər.
Nümunələr
İnhisarçılığın ən görkəmli nümunələri qanun və fiziki gücün qanuni istifadəsidir. Bir çox ölkədə poçt sistemi hökumət tərəfindən idarə olunur və bəzi və ya bütün xidmətlər üçün rəqabət qanunla qadağandır. Bundan əlavə, son onilliklərdə sənayeləşmiş dünyada özəlləşdirmə istiqamətində güclü bir tendensiya olmasına baxmayaraq, kommunal xidmətlər, telekomunikasiya və dəmir yollarında hökumət inhisarları tarixən adi bir hala çevrilmişdir.
İskandinav ölkələrində zərərli sayılan bəzi mallar dövlət inhisarı yolu ilə paylanır. Məsələn, Finlandiya, İslandiya, Norveç və İsveçdə dövlət şirkətləri alkoqollu içkilərin satışında inhisara malikdirlər. Kazinolar və digər qumar müəssisələri də inhisara alına bilər. Finlandiyada hökumətin oyun avtomatları üzərində inhisarı var.
Hökumətlər tez-tez inhisarlar yaradır və ya onlara icazə verir və onlara patent verirlər. Bu, girişi məhdudlaşdırır və patent firmasına ixtiradan inhisar mənfəəti əldə etməyə imkan verir.
Dövlətin sənayedə nəzarət etdiyi və rəqabəti xüsusi olaraq Kanadada olduğu kimi qadağan etdiyi səhiyyə sistemləri dövlət inhisarlarıdır.
İstinadlar
- Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.
- K. Grechenig, M. Kolmar, The State's Enforcement Monopoly and the Private Protection of Property, 2020-04-27 at the Wayback Machine.
- . . City Journal. Manhattan Institute. Summer 2007. 3 March 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 29 December 2008.
Xarici keçidlər
- государственная монополия // Большой англо-русский и русско-английский словарь. 2001. в Словари и энциклопедии на Академике