Əsl timsahlar (cins)
Əsl timsahlar (lat. Crocodylus) — əsl timsahlar sinfinə daxil olan cins. Nümayəndələri ümumiyyətlə tapılmadığı Avropa və Antarktida xaricində dünyanın hər yerində yaşayırlar. Afrikada, Cənubi Asiyada, Şimali Avstraliyada və Okeaniyada böyük ərazidə yayılmışlar. Şimali, Orta və Cənubi Amerikada növləri vardır. Cins çağdaş dövrdə 12 növü əhatə edir:
- Crocodylus porosus — Daraqlı timsah
- Crocodylus niloticus — Nil timsahı
- Crocodylus rhombifer — Kuba timsahı
- Crocodylus acutus — Amerika timsahı
- Crocodylus intermedius — Orinoko timsahı
- Crocodylus palustris — Bataqlıq timsahı
- Crocodylus siamensis — Siam timsahı
- Crocodylus mindorensis — Filippin timsahı
- Crocodylus moreletii — Mərkəzi Amerika timsahı
- Crocodylus novaeguineae — Yeni Qvineya timsahı
- Crocodylus halli
- Crocodylus johnstoni — Avstraliya şirinsu timsahı
- Crocodylus suchus — Səhra timsahı
- ? Crocodylus raninus
- † Crocodylus anthropophagus
- † Crocodylus falconensis
- † Crocodylus checchiai
- † Crocodylus palaeindicus
- † Crocodylus thorbjarnarsoni
| Əsl timsahlar | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Əsl timsahlar (cins) |
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
|
||||||||||||
| ||||||||||||
Filippin timsahı əvvəllər Yeni Qvineya timsahının bir yarımnövü hesab olunurdu (Crocodylus novaeguineae mindorensis). İndi isə ayrı bir növ olaraq (Crocodylus mindorensis) bilinir[2]. Molekulyar tədqiqatlar zamanı əslində Nil timsahının iki növdən ibarət olduğu — Nil timsahı (Crocodylus niloticus) və Səhra timsahı (Crocodylus suchus) — aşkar edilir[3][4]. Borneoda yayılmış Daraqlı timsah populyasiyalarının ayrı bir Crocodylus raninus növü olması ehtimal edilir[5][6]. Lakin bu hazırda təsdiqlənməyib. Afrika ensizburun timsahı (əvvəlki adı lat. Crocodylus cataphractus) DNT-sinin son tədqiqatları bu növü ayrı bir Mecistops cinsinə təsnif etməyə əsas verir[7].
Crocodylus johnstoni növü, kəşf edənin adındakı imla səhvinə görə əvvəlcə Crocodylus johnsoni adlandırılmışdır. Səhv bir müddət sonra düzəldilsə də, ədəbiyyatda hər iki ada rast gəlinir.
2011-ci ildə mitokondrial DNT tədqiqatı əsasında qurulmuş cinsin müasir nümayəndələrinin kladogramı:[8]:
| Crocodylus |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Morfoloji xüsusiyyətlərə əsaslanan alternativ 2012 kladogram. Bu üsul xüsusilə nəsli kəsilmiş növlərlə əlaqəli olaraq daha az etibarlıdır. Səhra timsahının morfoloji xüsusiyyətləri Nil timsahı ilə eyni olduğundan analizə daxil edilməyib. Lakin müəlliflər bunun kifayət qədər nümunə götürülməməsi ilə izah edilə biləcəyini desələr də, iki növün morfoloji baxımından fərqlənməsini təklif etdilər[9]:
| Crocodylus |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Cinsin ilk nümayəndələri 9 ilə 16 milyon il əvvəl Hind-Sakit okean bölgəsində ortaya çıxdıqdan sonra 8 ilə 12 milyon il əvvəl Afrikaya nüfuz etdilər. Bunun ardınca 4–8 milyon il əvvəl meydana çıxan Yeni Dünyaya köçləri baş verir. Cinsin ən qədim çağdaş nümayəndəsi, 6 ilə 12 milyon il əvvəl meydana gəlməsi təxmin edilən Daraqlı timsah hesab edilə bilər. Bu cinsin nümayəndələri ən rəqabətli timsahlardırlar. Digər cinslərin nümayəndələri ilə rəqabətdə üstün olmuşlar[10].
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2012.
- ↑ Van Weerd, Merlijn. "Philippine Crocodile (Crocodylus mindorensis)" Arxivləşdirilib 2012-07-24 at the Wayback Machine. Crocodile Specialist Group.
- ↑ Hekkala, E., Shirley, M. H., Amato, G., Austin, J. D., Charter, S., Thorbjarnarson, J., Vliet, K. A., Houck, M. L., Desalle, R., and Blum, M. J. (2011). "An ancient icon reveals new mysteries: Mummy DNA resurrects a cryptic species within the Nile crocodile". Molecular Ecology. DOI:10.1111/j.1365–294X.2011.05245.x.
- ↑ Schmitz, A., Mausfeld, P., Hekkala, E., Shine, T., Nickel, H., Amato, G., and Böhme, W. (2003). "Molecular evidence for species level divergence in African Nile crocodiles Crocodylus niloticus (Laurenti, 1786)". Comptes Rendus Palevol 2: 703–12. DOI:10.1016/j.crpv.2003.07.002.
- ↑ Ross, Charles A. (1990). "Crocodylus raninus S. Müller and Schlegel, a valid species of crocodile (Reptilia: Crocodylidae) from Borneo" Arxivləşdirilib 2015-07-02 at the Wayback Machine. Proceedings of the Biological Society of Washington. 103 (4): 955–961.
- ↑ Ross, Charles A. (1992). "Designation of a lectotype for Crocodylus raninus S. Müller and Schlegel (Reptila: Crocodylidae), the Borneo crocodile" Arxivləşdirilib 2022-03-21 at the Wayback Machine. Proceedings of the Biological Society of Washington. 105(2): 400–402.
- ↑ McAliley, Willis, Ray, White, Brochu & Densmore (2006). Are crocodiles really monophyletic?—Evidence for subdivisions from sequence and morphological data.Molecular Phylogenetics and Evolution 39: 16–32.
- ↑ Robert W. Meredith, Evon R. Hekkala, George Amato and John Gatesy (2011). "A phylogenetic hypothesis for Crocodylus (Crocodylia) based on mitochondrial DNA: Evidence for a trans-Atlantic voyage from Africa to the New World". Molecular Phylogenetics and Evolution. 60: 183–191. doi:10.1016/j.ympev.2011.03.026. PMID 21459152 Arxivləşdirilib 2019-11-28 at the Wayback Machine.
- ↑ Brochu, C. A.; Storrs, G. W. (2012). "A giant crocodile from the Plio-Pleistocene of Kenya, the phylogenetic relationships of Neogene African crocodylines, and the antiquity of Crocodylus in Africa". Journal of Vertebrate Paleontology. 32 (3): 587. doi:10.1080/02724634.2012.652324.
- ↑ Srikulnath, K; Thapana, W; Muangmai, N (2015). "Role of chromosome changes in Crocodylus evolution and diversity". Genomics Inform. 13 (4): 102–111. doi:10.5808/GI.2015.13.4.102.