Cincavat
Cincavat — İrəvan quberniyasının Sürməli qəzasında kənd adı[1]
| Tarixi İrəvan quberniyası əraziləri | |
| Sürməli qəzası | |
|---|---|
| Ümumi məlumatlar | |
| Ləğv edilib | 1928 |
Mənbədə Çinçavad kimidir. 1728-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətinin Vedi nahiyəsində Çinçavat kimi qeyd olunmuşdur[2][3]
"Gelevan kəndinin yaxınlığında yerləşmişdir". Eramızın III əsrində şimaldan Gürcüstana gəlib məskunlaşmış Cinli tayfasının adını əks etdirir. Çin Bakurun başçılığı ilə gəlmiş bu tayfaya yaşamaq üçün Orbet (gürcücə "Qartal yurdu" deməkdir) verilmişdir. Cinlilərin başçıları da orta əsrlərdə həmin qalanın adı ilə Orbelianlar adlanmışdır. Cinlilər Orbet qalasını "Üç ox" adlandırmışlar ki, İndi gürcülər ona Şamşvilde (gürcücə "Üç ox" deməkdir) deyirlər. 1117-ci ildə Lori qalasına çəkilmiş Orbelianların çoxunu gürcülər qırmış, bir hissəsi Zəngəzura (o vaxt Sisakana) gəlmiş və xristianlığı qəbul etmişlər[4][5]
Cinlilər həm də İndiki Çildır, Axalkalak və Axisxa bölgələrini əhatə edən Cavax əyalətində (gürcücə Cavaxeti) yaşadıqlarına görə Cin-Cavat (yə’ni "Cavaxetidə yaşayan cinlilər") adlanırdılar. Əgər Orbet qalası sonraki Şamşvildirsə və əgər Şamşvilde "Üç ox" mə’nasındadırsa, onda belə nəticə alınır ki, Çin Türküstanından gəldiklərinə görə Cinli adlanmış bu elin etnik adı Üç ox idi ki, bu da "Kitabi Dədə Qorqud"da oğuzlarının bir hissəsinin "Üç ox" adlanması ilə təsdiqlənir. Cinlilərin digər hissəsi erkən orta əsrlərdə Kür çayı sahillərində yaşayırdılar. XI əsrə aid mənbədə yazılır ki, Dvində oturan ərəb valisi Mərvan ibn Məhəmməd (685–705) 696-cı ildə xəzərlərə qarşı səfərə çıxaraq "Çenlərin ölkəsinə" Kür sahilinə gəlmiş, çayın sol sahilində yaşayan hökmdar Çin=Bakura elçi göndərərək, 90 min nəfər xidmətçi qadın tələb etmişdi. Çin-Bakur 70 min silahlı kişini arabalarda qadın paltarında çayın kənarına gətirərək valiyə xəbər çatdırır ki, onları aparmaq üçün adam göndərsin. Mərvanın ordusu çayı keçən kimi arabalardakı kişilər sıçrayıb ordunun üstünə tökülüşdülər və hamısını qırdılar[6] Bu mə’lumatdan görünür ki, Cinli kifayət qədər böyük el idi. Sonralar onlar islam dinini qəbul etmiş və Qazax ellərinə qarışmışlar. XVIII əsrin ortalarında cinlilər bir neçə tayfa ilə birlikdə gürcü hakimiyyətinə boyu əyməkdən imtina edərək Qarabağa köçmüş və İndi də mövcud olan bir neçə Cinli kəndini yaratmışlar. Eramızın III əsrində elbəyi Mamiqunun başçılığı ilə Ermənistan ərazisinə gəlmiş cinlilər isə xristianlığı qəbul etdilər və orta əsrlərdə erməniləşdilər.
1918-ci ildə əhalisi qovulmuş və kənd dağıdılmışdır.[7]
- ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис. 1913.
- ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. . Bakı. 1996. (#empty_citation)
- ↑ Зубарев Д.Е. Карабахская провинция. Обозрение. ч. III. Спб.,. 1836.
- ↑ Iravan eyaletinin mufessel defteri. Istanbul. Basbakanlik Arsivi, № 633. .
- ↑ Kitabi Dədə Qorqud. . Bakı. 1988.
- ↑ История анонимного повествования псевдо Шапух Багратуни. Пер. с. др. армянского М.О. Дарбинян-Меликян. . Ереван.
- ↑ Будагов, Б. Ә.; Гејбуллајев, Г. Ә. Ҹинҹават // Ермәнистанда Азәрбајҹан мәншәли топонимләрин изаһлы лүғәти. Бакы: Оғуз ели. 1998. 452 с.