Cəmaləddin Yandiyev
Cəmaləddin Hamirzəyeviç Yandiyev (inquş Янднаькъан Хамарзий Джамалда; 15 oktyabr 1916, Terek vilayəti – 1979[1]) — İnquşetiyanın ilk xalq şairi, SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü, Çeçen-İnquş MSSR Yazıçılar İttifaqının sədri. Sağlığında İnquş ədəbiyyatının klassiki kimi tanınan ən istedadlı inquş şairlərindən biri.
| Cəmaləddin Hamirzəyeviç Yandiyev | |
|---|---|
| inquş Янднаькъан Хамарзий Джамалда | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 oktyabr 1916 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1979[1] |
| Milliyyəti | inquş |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair, müxbir, tərcüməçi, redaktor, məsləhətçi |
| Fəaliyyət illəri | 1936-1979 |
| Əsərlərinin dili | inquş və rus |
| İstiqamət | sosrealizm |
| Janr | nəzm |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
 |
Cəmaləddin Yandiyev 1916-cı il oktyabrın 15-də Terek vilayətinin (indiki Şimali Osetiya) Balta kəndində dağlı-kəndli ailəsində anadan olub. Anası 1920-ci ildə, atası 1950-ci ildə Qazaxıstanda çeçenlərin və inquşların deportasiyası zamanı vəfat etmişdir.
Yandiyev 1925-ci ildə kənd məktəbini bitirib. 1929-cu ildə Vladiqafqaz sənaye politexnik məktəbinin hazırlıq qrupuna daxil olmuş və 1936-cı ildə istilik mexaniki ixtisası üzrə diplom almışdır. Elə həmin il o, "Lenian Nek" qəzetində ədəbi yazar kimi fəaliyyətə başlayıb.
O, 1934–1937-ci illərdə Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda qiyabi təhsil alıb.
1936-cı il dekabrın 20-dən "Lenian Nek" qəzetində müxbir, "Çeçİnqosizdat"da tərcüməçi işləyib.
Cəmaləddin Yandiyev 1938–1944-cü illərdə — Çeçen-İnquş Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Sovet Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin sədri vəzifəsini icra edib.
23 fevral 1944-cü ildə çeçenlərin və inquşların deportasiyası zamanı Qırğızıstan və Qazaxıstana sürgün edilmişdir. Yandiyev deportasiya illərində kiçik iqtisadi vəzifələrdə çalışmaqla dolanırdı.
Cəmaləddin Yandiyev 1956–1958-ci illərdə Moskvada SSRİ Yazıçılar İttifaqında ikiillik kursda oxuyub.
1959-cu ildən — Qroznı televiziya studiyasının redaktoru kimi çalışıb. Yandiyev 1967-ci ilin iyun ayından Çeçenistan-İnquş MSSR Yazıçılar İttifaqının ədəbi məsləhətçisisi olub.
Cəmaləddin Yandiyev 1979-cu ildə Qroznı şəhərində vəfat edib.
Cəmaləddin Yandiyev inquş və rus dillərində 20-dən çox şeir toplusunun müəllifidir. A. Tarkovski, A. Qatov, S. Lipkin, N. Korjavin, N. Asanov, D. Qolubkov, S. Vilenski, S. Olender, A. Peredreev, B. Sirotin, A. Boyarinov və b. Yandiyevin şeirlərini rus dilinə tərcümə ediblər.
Camaldin Yandiyevin "Ana oxuyur" şeirlərindən bir parça, Aleksandr Tarkovskinin tərcüməsində:
|
Ay batır |
|
İnquş dilində:
- Bu illeş. (H-B. Mütəliyev, A. Xamxoev və A. Vedzijevlə həmmüəllif).
- Zaman qıza. Şeir toplusu.
- Ver mehka temax yazd ilyoş.
- Nana loamaş. Stihash.
- Delque.
- Uylaş. Stihaş. Deşxalhe Vedzizhev Əhməda.
Rus dilinə tərcümə edilmiş əsərləri:
- Ananın ürəyi. Şeirlər.
- Dağ mahnısı. İnquş dilindən tərcümə edilmişdir.
- Şeirlər. İnquş dilindən tərcümə.
- Dağlarda əks-səda. Şeir toplusu.
- Uçqun. Müxtəlif illərin şeirləri.
- Səhər düşüncələri. Şeir.
2012-ci ildə Orconikidze kənd qəsəbəsində Cəmaləddin Yandiyevin xatirə lövhəsi qoyulmuşdur.[2] 2016-cı ildə Federal Rabitə Agentliyi şairin anadan olmasının 100 illiyi şərəfinə xüsusi poçt nişanı buraxmaq qərarına gəlmişdir.[3] Həmin il Şimali Osetiyanın Priqorodnı rayonunda Daçnoe yaşayış məntəqəsində şairin büstünün açılışı olub.[4]
- ↑ 1 2 Dzhemaldin I︠A︡ndiev // Faceted Application of Subject Terminology.
- ↑ "20 лет Ингушетии. Открытие мемориальной доски-барельефа Джемалдина Яндиева". Правительство Республики Ингушетия. 2012-05-24. 2016-09-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-08-14. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- ↑ "В России выходит почтовая марка посвященная 100-летию Джемалдина Яндиева | magas.ru". 2019-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- ↑ "Бюст Джемалдину Яндиеву открыли в Пригородном районе". 2016-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-26. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)