Boyaqotu (lat. Rubia) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin boyaqotukimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Boyaqotu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen:
Klad:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Yarımfəsilə:
Triba:
Cins:
Boyaqotu
|
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Boyaqotu Azərbaycanda qədim zamanlardan becərilən və xüsusi əhəmiyyət kəsb edən texniki bitkilərdən biridir. Boyaqotu adı ilə tanınan bu bitkidən toxuculuqda qırmızı rəng kimi istifadə edildiyi üçün ona qızıl boya adının verilməsi də təsadüfi deyildir.
Azərbaycanda yabanı halda bitdiyini və toxuculuqda rəng üçün geniş istifadə edildiyini nəzərə alsaq, onun bu ərazidə hələ eramızdan çox-çox əvvəl becərildiyini ehtimal etmək olar. Lakin ilk orta əsrlərdə bu bitkinin Azərbaycanda geniş becərilməsi tamamilə qanunauyğun bir haldır. Bu dövrdə feodalizmin təşəkkülü, şəhərlərin yaranması və inkişafı bu şəhərlərdə toxuculuğun geniş miqyas alması və bununla əlaqədar olaraq rəngə olan tələbat boyaq kökünün daha bol istehsalını tələb edirdi. Ona görə də ölkədə boyaqotu bitkisinin əkin sahəsi də artırdı.
Əsrlər boyu boyaqotu bitkisinin becərilməsində elə bir əsaslı dəyişiklik olmamışdır. Başqa bitkilər kimi, boyaqotu bitkisi xam torpaqda daha çox məhsul verir. Bir qayda olaraq boyaqotu bitkisi əkiləcək sahə əvvəlcədən şumlanaraq vərlərə ayrılırdı. Boyaqotu bitkisinin toxumu qışda ləklərə səpilir və bir neçə il qulluq edilirdi. Bu bitki o qədər də su tələb etmirdi.
Müxtəlif alətlər – bel, balta və s. vasitəsilə bu bitkinin kökü çıxarılır və toplanan məhsul günün altında və ya iri peçlərdə qurudulurdu. Qurudulan boyaq kökü qablara -kisələrə doldurulub istifadə və ya satış üçün xüsusi talvar və ya otaqlarda saxlanılırdı.
Növləri
- Dans. & P.Silva
- Deb & Malick
- Pachom.
- Wall.
- Boiss.
- Wall. ex G.Don
- (H.Lév. & Vaniot) H.Hara
- Decne.
- Z.P.Lei, Y.Y.Zhou & R.W.Wang
- (Willk.) Porta
- Bornm.
- Wall. ex G.Don
- Regel & Maack
- Ehrend.
- Blume ex Decne.
- L.
- Collett & Hemsl.
- Pojark.
- Danin
- Ehrend.
- Pojark.
- Turcz.
- Schrenk
- Hook.f.
- H.S.Lo
- F.C.How ex H.S.Lo
- Boiss. ex Hohen.
- Aiton
- Craib
- Bornm.
- Airy Shaw
- L.E Yang & Z.L.Nie
- (Makino) Makino
- Klotzsch
- D.G.Long
- (Thunb.) Puff
- Hemsl. & Lace
- (Miq.) Miyabe & Kudô
- Pojark.
- Pojark.
- Tschern.
- H.S.Lo
- (Holmboe) Airy Shaw
- Gontsch.
- J.M.Chao
- P.K.Hsiao
- Collett & Hemsl.
- Roxb.
- Ehrend. & Schönb.-Tem.
- Diels
- Capelo, M.Seq. & H.Schaef.
- Hand.-Mazz.
- Griff.
- Z.Ying Zhang
- Diels
- Boiss.
- Bajtenov & Myrz.
- L.
- DC.
- Elmer
- R.Li & H.Li
- Diels
- H.S.Lo
- Ehrend.
- H.S.Lo
- Ehrend.
- Pojark.
- Litv.
- Pojark.
- Banks & Sol.
- H.S.Lo
- B.Fedtsch. ex Pojark.
- E.Pritz.
- Craib
- Kurz
- (Maxim.) Nakai
- (Trevir.) F.Schmidt
- d'Urv.
- ined.
- DC.
- Hook.f.
- Adi boyaqotu (Rubia tinctorum L.)
- Grossh.
- H.S.Lo
- Loes.
- X.F.Wang & C.H.Wang
- Decne.
- Diels
İstinadlar
- Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 47.
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 109.