Boyaqotu - Haqqinda Melumat

Boyaqotu
Boyaqotu
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Acıçiçəklilər Fəsilə: Boyaqotukimilər Yarımfəsilə: Triba: Cins: Boyaqotu
Beynəlxalq elmi adı
	Rubia L., 1753;
ITIS
NCBI
EOL

Boyaqotu (lat. Rubia) — bitkilər aləminin acıçiçəklilər dəstəsinin boyaqotukimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Boyaqotu Azərbaycanda qədim zamanlardan becərilən və xüsusi əhəmiyyət kəsb edən texniki bitkilərdən biridir. Boyaqotu adı ilə tanınan bu bitkidən toxuculuqda qırmızı rəng kimi istifadə edildiyi üçün ona qızıl boya adının verilməsi də təsadüfi deyildir.

Azərbaycanda yabanı halda bitdiyini və toxuculuqda rəng üçün geniş istifadə edildiyini nəzərə alsaq, onun bu ərazidə hələ eramızdan çox-çox əvvəl becərildiyini ehtimal etmək olar. Lakin ilk orta əsrlərdə bu bitkinin Azərbaycanda geniş becərilməsi tamamilə qanunauyğun bir haldır. Bu dövrdə feodalizmin təşəkkülü, şəhərlərin yaranması və inkişafı bu şəhərlərdə toxuculuğun geniş miqyas alması və bununla əlaqədar olaraq rəngə olan tələbat boyaq kökünün daha bol istehsalını tələb edirdi. Ona görə də ölkədə boyaqotu bitkisinin əkin sahəsi də artırdı.

Əsrlər boyu boyaqotu bitkisinin becərilməsində elə bir əsaslı dəyişiklik olmamışdır. Başqa bitkilər kimi, boyaqotu bitkisi xam torpaqda daha çox məhsul verir. Bir qayda olaraq boyaqotu bitkisi əkiləcək sahə əvvəlcədən şumlanaraq vərlərə ayrılırdı. Boyaqotu bitkisinin toxumu qışda ləklərə səpilir və bir neçə il qulluq edilirdi. Bu bitki o qədər də su tələb etmirdi.

Müxtəlif alətlər – bel, balta və s. vasitəsilə bu bitkinin kökü çıxarılır və toplanan məhsul günün altında və ya iri peçlərdə qurudulurdu. Qurudulan boyaq kökü qablara -kisələrə doldurulub istifadə və ya satış üçün xüsusi talvar və ya otaqlarda saxlanılırdı.

Növləri

Dans. & P.Silva
Deb & Malick
Pachom.
Wall.
Boiss.
Wall. ex G.Don
(H.Lév. & Vaniot) H.Hara
Decne.
Z.P.Lei, Y.Y.Zhou & R.W.Wang
(Willk.) Porta
Bornm.
Wall. ex G.Don
Regel & Maack
Ehrend.
Blume ex Decne.
L.
Collett & Hemsl.
Pojark.
Danin
Ehrend.
Pojark.
Turcz.
Schrenk
Hook.f.
H.S.Lo
F.C.How ex H.S.Lo
Boiss. ex Hohen.
Aiton
Craib
Bornm.
Airy Shaw
L.E Yang & Z.L.Nie
(Makino) Makino
Klotzsch
D.G.Long
(Thunb.) Puff
Hemsl. & Lace
(Miq.) Miyabe & Kudô
Pojark.
Pojark.
Tschern.
H.S.Lo
(Holmboe) Airy Shaw
Gontsch.
J.M.Chao
P.K.Hsiao
Collett & Hemsl.
Roxb.
Ehrend. & Schönb.-Tem.
Diels
Capelo, M.Seq. & H.Schaef.
Hand.-Mazz.
Griff.
Z.Ying Zhang
Diels
Boiss.
Bajtenov & Myrz.
L.
DC.
Elmer
R.Li & H.Li
Diels
H.S.Lo
Ehrend.
H.S.Lo
Ehrend.
Pojark.
Litv.
Pojark.
Banks & Sol.
H.S.Lo
B.Fedtsch. ex Pojark.
E.Pritz.
Craib
Kurz
(Maxim.) Nakai
(Trevir.) F.Schmidt
d'Urv.
ined.
DC.
Hook.f.
Adi boyaqotu (Rubia tinctorum L.)
Grossh.
H.S.Lo
Loes.
X.F.Wang & C.H.Wang
Decne.
Diels

İstinadlar

Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 47.
Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 109.

Həmçinin bax

Boyaq bitkiləri

[_0aa06397bee17c32-1] Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 47.

[_3778ca9c31485828-2] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 109.