Boğazkəsən (Şörəyel)
Boğazkəsən — İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, indi Ağin (Ani) rayonunda kənd.[2][3][4][5].
| Tarixi Azərbaycan əraziləri | |
| Boğazkəsən | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Bölgə | Şörəyel mahalı |
| İndiki adı | Dzorakap |
| Adının dəyişdirilmə tarixi | 1935 |
| Əhalisi |
|
| Saat qurşağı | |
| Xəritədə yeri | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1728-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətinin Şirakel nahiyəsində çəkilir.[6][7] 1914-cü ildə Azərbaycan türklərindən ibarət əhalisi qovulmuş və xaricdən gəlmiş ermənilər yerləşdirilmişdir. 1935-ci ildə kənd ermənicə Dzorakap adlandırılmışdır. Coğrafi adlarda boğaz sözü insan boğazı formalı yer, dar yer, dar keçid mənasını kəsb edir. Azərbaycanda Qızılboğaz dağı adında (Laçın r-nu), Türkmənistanda Qaraboğazgöl və b. toponimlərdə boğaz sözü bu mənadadır. Toponimin «kəsən» hissəsi isə türk dillərində gəzən «dağ belində batıq yer», «gəz», kəsən isə «daş çıxarılan yer», «karxana» deməkdir. Cəbrayıl r-nunda Daşkəsən (hünd. 60 m olan bu təpədə keçmişdə daş karxanası vardı), Qəbələ r-nunda Daşkəsən (Qəbələ qalasından şərqdə Yengicə kəndinin cənub-şərqində Camal meşəsində daş karxanası olan yer), Daşkəsən r-nun mərkəzi olan Daşkəsən (bu toponimdə daş filiz mənasındadır), Culfa r-nunda Kəsən-daş (Kiçik dağ) və b. toponimləri buna misal göstərmək olar. 1621-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətində Mantaş-Kəsən[8] [9] 1727-ci ilə aid sənəddə isə Dağlıq Qarabağın Dizak mahalında Taşkəsən adlı kənd [171] adları qeyd olunur. Lakin başqa türk dillərində kəsən (əsli kəzən) həm də «çökək yer», «aşağı yer», «dağ belinin çuxuru», «aşırım», «dağ çökəki» mənalarındadır[10] Sözün bu mənası ,məsələn. Ağkəsən (Qax r-nu) dağ adında əksini tapmışdır. Qazaxıstanda Kara Kəzən, Qızıl Gəzən və s. toponimlər vardır. XIX əsrdə Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında Boğazkəsən kəndinin[11] [12](133, 40) və XIX əsrdə Qars əyalətinin Qars dairəsində Darboğaz dağının adları ilə mənaca eynidir. Bosfor boğazının Avropa sahilində Sultan I Bayazid tərəfindən tikilmiş və həm də Gözəlcəhisar adlanmış Boğazkəsən qalasının adı ilə [13][14] əlaqəsi yoxdur, ona görə ki, bu ad boğazdan hər hansı bir xarici gəminin qarşısını kəsməyin mümkün olması ilə bağlı idi.
- ↑ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
- ↑ PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh. ISBN 5-8066-1452-2
- ↑ "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri — İbrahim Bayramov". 2013-10-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 iyul 2015..
- ↑ Cəlilov F.A. Azərbaycan dilinin morfonologiyası. Bakı, 1988.
- ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
- ↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. М., 1984.
- ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. Bakı, 1993.
- ↑ Kitabi- Dədə Qorqud. Bakı, 1988.
- ↑ Симеон Ереванци. Джамбр. Перевод С.С.Малхасянца. М., 1958.
- ↑ Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. М., 1984.
- ↑ 25. Kərimov S.K. Azərbaycan SSR cənub-qərb ərazisinin bəzi çay adlarının mənşəyinə dair. “Azərb. SSR EA Xəbərləri” (Yer elmləri seriyası),1984, № 3.
- ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
- ↑ Минорский В.Ф. История Ширвана и Дербента. М., 1960.
- ↑ Шарафхан Бидлиси. Шараф-наме. Перевод, предисловие, примечания и приложения Е.И.Васильевой, т. II. V., 1976..