Bizansda vətəndaş müharibəsi (1373–1379)
Bizansda vətəndaş müharibəsi (1373–1379) Bizans İmperiyasında Bizans İmperatoru V İoannis ilə oğlu IV Andronikos arasında olan eyni zamanda Osmanlı İmperatoru I Muradın oğlu Savcı bəy Andronikos ilə birgə atasına qarşı olan üsyana qoşulunca Osmanlı vətəndaş müharibəsinə çevrilən hərbi qarşıdurmadır. Üsyan Andronikos 1373-cü ildə atasını devirməyə çalışarkən başladı. Genuyanın köməyi ilə uğursuz olsa da, Andronikos sonda 1376-cı ildə V İoannisni devirərək onu həbs etdi. Lakin V İoannis 1379-cu ildə qaçdı və Osmanlı İmperiyasının köməyi ilə yenidən taxtına qayıtdı. Vətəndaş müharibəsi əsrin əvvəlində olan dağıdıcı vətəndaş müharibələrinin zəiflətdiyi Bizans İmperiyasını daha da zəiflətdi.
| Bizansda vətəndaş müharibəsi (1373-1379) | |||
|---|---|---|---|
| Tarix | 1373-1379 | ||
| Yeri | Konstantinopol | ||
| Nəticəsi | V Ioannis və I Muradın qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Bizanslılar Gelibolunu Osmanlılara təhvil verdilər və Bozcaadanın əhalisi azaldı, neytral vəziyyətə gətirildi. | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
|
|
|||
.svg){kind=small}
1354-cü ildə V İoannis İmperiyanın yeganə suverenliyini qəbul edərkən açıq şəkildə Qərbyönümlü xarici siyasət yeritdi. Bacısının evlənməsinə görə Lesbosu genuyalılara verdi, Bizansın son Anadolu limanı Herakleya Pontikini Venesiyalılara satdı,[1] bunun müqabilində özünə çox az şey qazandıran bir hərəkət olan Roma-Katolik kilsəsinə geri döndü.[2] Frakyadakı son bölgələri 1365-ci ildə Hadrianapolisi (indiki Ədirnə) ələ keçirən Osmanlılar tərəfindən işğal edildi. Qərbdən kömək istəyən V İoannis V Urbanusu ziyarət etdikdən sonra həmin yay Venesiyaya getdi və bununla da Venesiyalılarla Bozcaada qarşılığında imperatorun borcunu ləğv edən saziş imzaladı. Bizans ərazisini tərk edərkən Konstantinopol və Salonikini idarə etmələri üçün iki oğlu IV Andronikos və Manuili tərk etdi.[3] Böyük oğlu və ortaq imperator IV Andronikos Bozcaadanı Venesiyalılara verməkdən imtina etdi və İmperator Manuil onun adından müdaxilə edənə qədər Venesiyalılar tərəfindən iki il tutuldu.[4]
IV Andronikos 1373-cü ildə Osmanlı dövlətinə xərac verdiyinə və onun yüksək suverenlik statusunu qəbul etməsinə qəzəbləndi və eyni ildə Osmanlı sultanı I Muradın oğlu Savcı bəyə qoşularaq atalarına qarşı ortaq bir üsyan başlatdılar.[5] Hər iki üsyan yatırıldı, ancaq Bizans hərbi zəifliyi bunun böyük bir şəkildə türk qoşunları tərəfindən edildiyini bildirdi.[4] Murad prokuroru gözdən saldı (edam etdi) və İoannis V-dən oğluna və oğluna eyni şeyi etməsini istədi. Murad oğlu Savcını gözdən saldı (edam etdi) və V İoannisdən də oğluna və nəvəsinə eyni şeyi etməsini tələb etdi. V İoannis bunu qismən etdi, nəvəsinin bir gözünü kor etdi, IV Andronikosi isə həbs etdi.[2] Gənc İoannis ulu babasının hərəkətinə çox hirsləndi və 1390-cı ildə ona qarşı üsyan edib beş ay hakimiyyətdə oldu.[6] Andronikosun uğursuzluğundan sonra Manuil ortaq imperatorluğa qədər yüksəldi V İoannisin II Manuil olaraq varisi oldu.
Andronikos həbs edildikdən qısa müddət sonra V İoannis Bozcaadanı əvvəllər uğursuz razılaşmaya bənzər şərtlərlə Venesiyalılara satdı. Genuyalılar müharibə yolu ilə araları dəyən Venesiyalıların adanı asanlıqla ələ keçirmələrini qəbul etmədilər. Beləliklə, 1376-cı ildə Genuya Andronikosun azad edilməsinə kömək etdi və onun üçün Osmanlı əsgərlərini satın aldı.[4] Andronikos Konstantinopolu nəzarət altına aldı və atası İmperator V İoannis ilə kiçik qardaşı Manuili həbs etdi. Köməkləri qarşılığında genuyalılara Bozcaadanı, Osmanlılara isə Gelibolunu verdi.[4]
Nəticədə, bu hadisələr taxta çıxmasından az vaxt sonra Venesiya ilə aranı pozdu və onlarla müharibəyə başladı.[4] 1376-cı ildə ortaq imperator olaraq taclandırılan VII İoannis ilə Bizansda ən az dörd imperator və bir despot vardı, hamısı Osmanlı və ya İtalyan şəhər dövlətlərinin fiqurları idi.[2] Görünüşə görə Filadelfiyanın demək olar ki, müstəqil Bizans bölgəsini Osmanlı İmperiyasına verməyi razı olan John Venesiya gəmiləri və Osmanlı əsgərlərinin köməyi ilə taxta yenidən çıxdı. Göründüyü kimi, faktiki olaraq müstəqil Bizans anklavları Filadelfiyasını Osmanlılara vermək barədə razılıq əldə edildikdən sonra V İoannis Venesiya gəmiləri və Osmanlı əsgərlərinin köməyi ilə təkrar taxta çıxdı.[7]
V İoannis paytaxt Konstantinopola girdikdən sonra IV Andronikos Qalataya qaçdı və iki il orada qaldı. Ancaq bir müddət anası Eleni Kantakuzi və ana babası keçmiş imperator VI İoannisi girov götürdü. Bununla bərabər 1381-ci ildə onun geri qayıtmasına imkan verən bir müqavilə imzalanmışdır. Daha sonra Venesiyalılar və Genuyalılar müharibələrini sona çatdırdılar və Bozcaadanın boşaldılmasına və oranın neytral torpaqlara çevrilməsi qərarına gəldilər.[7]
- ↑ Treadgold, 1997. səh. 788
- ↑ 1 2 3 Browning, 1992. səh. 242
- ↑ Treadgold, 1997. səh. 779
- ↑ 1 2 3 4 5 Treadgold, 1997. səh. 780
- ↑ Haldon, 2003. səh. 22
- ↑ Treadgold, 1997. səh. 782
- ↑ 1 2 Treadgold, 1997. səh. 781
- Treadgold, Warren. A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press. 1997. ISBN 0-8132-0754-1.
- Browning, Robert. The Byzantine Empire. The Catholic University of America Press. 1992. ISBN 0-8132-0754-1.
- Haldon, John. Byzantium at War. Routledge. 2003. ISBN 0-415-96861-5.