Birhədli — ədəd, dəyişənlər və ya onların müəyyən natural üstlü qüvvətlərinin hasilindən ibarət olan ifadəyə deyilir. Məsələn, , , , , , ifadələri birhədlilərdir. Tərifə görə ədəd də, dəyişən də ayrılıqda birhədlidir. Məsələn, , , , , , və s. də birhədlidir.

Birinci vuruğu ədəd olmaqla, müxtəlif dəyişənlərin müəyyən qüvvətlərinin hasili şəklində yazılmış birhədliyə onun standart şəkli deyilir.
, , , ifadələri standart şəkildə yazılmış birhədlilərdir. Vurmanın və qüvvətin xassələrindən istifadə etməklə istənilən birhədlini standart şəkildə yazmaq olar. Məsələn,

  • ,
  • ,
  • və s.

Standart şəkildə yazılmış birhədlinin ədədi vuruğu birhədlinin əmsalı, birhədlinin dəyişənlərinin qüvvət üstlərinin cəminə birhədlinin qüvvəti(dərəcəsi) deyilir:

  • birhədlisinin əmsalı 45, dərəcəsi 5+9=14;
  • birhədlisinin əmsalı 4, dərəcəsi 21+34+18=73;
  • birhədlisinin əmsalı 9, dərəcəsi 13+10+3=26;
  • birhədlisinin əmsalı −0,7, dərəcəsi 8+1=9-dur.

Dəyişən iştirak etməyən, məsələn, , , kimi birhədlilərin dərəcəsi -ra bərabərdir. 0 elə birhədlidir ki, onun dərəcəsi təyin olunmayıb.

  • Bir-birinə bərabər və ya bir-birindən yalnız əmsalları ilə fərqlənən birhədlilərə oxşar birhədlilər deyilir. Məsələn, , , , oxşar birhədlilərdir. Oxşar birhədlilərin dərəcəsi eyni olur.
  • Yalnız işarələri ilə fərqlənən iki birhədli əks birhədlilər adlanır. Məsələn, əks birhədlilərdir. Əks birhədlilərin cəmi 0-ra bərabərdir.
  • Birhədlilərin hasili də birhədlidir. Yeni alınmış birhədlinin əmsalı hasildə iştirak edən birhədlilərin əmsallarının hasilinə, dərəcəsi isə onların dərəcələrinin cəminə bərabərdir.

Məsələn, əmsalı və qüvvəti olan birhədlisi isə əmsalı , dərəcəsi olan birhədlisinin hasili, əmsalı , dərəcəsi olan birhədlidir.

  • Birhədlinin natural üstlü qüvvəti də birhədlidir. Yeni alınmış birhədlinin əmsalı verilmiş birhədlinin əmsalının dərəcədən qüvvətinə, dərəcəsi isə verilmiş birhədlinin dərəcəsinin -ə hasilinə bərabərdir.

Məsələn, birhədlisinin əmsalı , dərəcəsi olduğundan, onun beşinci dərəcədən qüvvəti də birhədli olub, əmsalı -yə, dərəcəsi isə -ə bərabərdir.

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023