Beynəlxalq Maliyyə Hesabatı Standartları (BMHS; IFRS ing. International Financial Reporting Standards) — xarici istifadəçilərin müəssisə ilə bağlı iqtisadi qərarlar qəbul etmələri üçün zəruri olan maliyyə hesabatlarının hazırlanması qaydalarını tənzimləyən sənədlər toplusu (standartlar və şərhlər).
Tarixi
Beynəlxalq səviyyədə maliyyə hesabatlarının istifadəsini təkmilləşdirmək və yaxınlaşdırmaq məqsədilə 1973-cü ildə bir sıra ölkələrin ictimai mühasibat uçotu və audit təşkilatları beynəlxalq peşəkar qeyri-hökumət təşkilatını - Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartları Komitəsini (IASC) yaratdılar.
1981-ci ildən etibarən IASB beynəlxalq maliyyə hesabatı standartlarının tətbiqində və beynəlxalq mühasibat uçotu ilə bağlı sənədlərin müzakirəsində tam müstəqildir. 2005-ci ildən etibarən Avropa Komissiyasının 2002-ci il qərarına əsasən, səhmləri Avropa birjalarında listinqdə olan bütün şirkətlər BMHS əsasında konsolidə edilmiş maliyyə hesabatlarını hazırlayırlar. 2001-ci ilin aprelində yenidən təşkilin bir hissəsi olaraq Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartları Şurası (IASB) IASB-ni əvəz etdi. 1973-cü ildən 2001-ci ilə qədər IASB standartları işləyib hazırlamış və onları Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartları (BMS) adı altında buraxmışdır, 2001-ci ildən isə IASB Beynəlxalq Maliyyə Hesabatlarının Standartları (BMHS) adı altında yeni yaradılmış standartları buraxmışdır.
2002-ci ilin sentyabrında baş tutdu, buna əsasən IASB və ABŞ Mühasibat Uçotu Standartları Şurası BMHS və ABŞ GAAP arasında yaxınlaşma memorandumu qəbul etdi və 2009-cu ildən etibarən BMHS üzrə hesabatların ABŞ GAAP ilə uyğunlaşdırılması tələbi oldu.
Standartların məqsədləri
Maliyyə hesabatı standartlarının məqsədi maliyyə hesabatlarının təqdim edilməsində fərqləri və şərh seçimlərini azaltmaq, məlumatların keyfiyyətini və müqayisəliliyini artırmaq, standartları birləşdirməkdir. Vahid standartlar müxtəlif şirkətlərin, o cümlədən beynəlxalq səviyyədə fəaliyyətini daha effektiv qiymətləndirməyə və müqayisə etməyə imkan verir.
BMHS, bəzi milli hesabat qaydalarından fərqli olaraq, sərt kodlu qaydalara deyil, prinsiplərə əsaslanan standartlardır. Məqsəd ondan ibarətdir ki, istənilən praktik situasiyada layihə hazırlayanlar bəzi əsas müddəalardan yan keçməyə imkan verən dəqiq müəyyən edilmiş qaydalarda boşluqlar tapmağa çalışmaqdansa, prinsiplərin ruhuna əməl edə bilsinlər. “Maliyyə Hesabatının Konseptual Çərçivəsi” sənədində hesablama prinsipi, davamlılıq prinsipi, ehtiyatlılıq və məqsədəuyğunluq prinsipi daxil olmaqla, BMHS-nın bütün əsas prinsipləri öz əksini tapmışdır.
BMHS-nın işlənib hazırlanması proseduru
Beynəlxalq maliyyə hesabatı standartlarının hazırlanması prosesi:
- Məsləhətçi Qrup öz iclasında mühasibat uçotu məsələsini təqdim edir, onu təhlil edir və Maliyyə Hesabatının Konseptual Çərçivəsinin tətbiqini qiymətləndirir;
- Milli mühasibat uçotu tələblərinin və təcrübələrinin öyrənilməsi, milli standartları müəyyən edən orqanlarla fikir mübadiləsi aparılır;
- Bu mövzunun IASB-nin gündəliyinə daxil edilməsi ilə bağlı Fondun Qəyyumları və IASB ilə məsləhətləşmələr;
- IASB-yə məsləhət dəstəyi üçün işçi qrupunun yaradılması;
- İctimai rəy üçün “Müzakirə sənədi”nin nəşri;
- “Standart layihəsi”nin ictimai müzakirəyə çıxarılması;
- Qərarın Əsasının və standart layihəsinin müddəaları ilə razılaşmayan IASB üzvlərinin mövqelərinin dərci;
- Təsdiq edilmiş müddət ərzində daxil olan iradlara baxılması;
- İctimai dinləmələr və standartın tətbiqinin yoxlanılması;
- Standartın IASB üzvlərinin ən azı 9 səsi ilə təsdiq edilməsi;
- Qərarın əsası ilə birlikdə standartın dərci.
BMHS-nın iyerarxiyası
Əhəmiyyətə görə azalan qaydada standartların iyerarxiyası mövcuddur:
- Standartın bir hissəsi olan bütün əlavələr daxil olmaqla, BMHS və (BMS);
- IFRIC və SIC şərhləri;
- Standartın bir hissəsi olmayan BMHS-a əlavələr;
- IASB tərəfindən verilmiş icra təlimatı.
Müxtəlif ölkələrdə tətbiqi
- Avropa
Beynəlxalq Maliyyə Hesabatları Standartları bir sıra Avropa ölkələrində məcburi qaydada qəbul edilmişdir. Əksər Avropa ölkələrində qiymətli kağızları birjada satılan şirkətləri hazırlamaq üçün BMHS-a uyğun hesabat vermək tələb olunur.
- ABŞ
Hazırda öz mühasibat uçotu standartlarından US GAAP istifadə edən ABŞ-da 2008-ci ilin avqustunda Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyası BMHS-ə keçid və GAAP-dan imtina üçün ilkin planı təqdim etdi. Bununla belə, 2011-ci ilin fevralında SEC ABŞ hesabatlarına BMHS-nın tətbiqini təxirə salmaq qərarı olan başqa bir sənəd verdi. BMHS milli mühasibat uçotunun konsensusudur, onun keyfiyyəti bəzi hesablamalara görə ABŞ GAAP-dan daha pisdir. Əsas həll edilə bilməyən ziddiyyətlərdən biri balans hesabatında maliyyə alətlərinin hesablanması/ofsetləşdirilməsi problemidir. 2013-cü ilin yayında SEC sədrini BMHS-na daha sadiq olan Big4-ün keçmiş partnyoru əvəz etdi, onun rəhbərliyi altında ABŞ GAAP və IFRS standartlarının konvergensiyası üzrə işlər intensivləşdirildi.
Hazırda qüvvədə olan standartların siyahısı
IFRS
- IFRS 1 Beynəlxalq Maliyyə Hesabatı Standartlarının ilk tətbiqi (First Time Application of International Financial Reporting Standards)
- IFRS 2 Aksiya əsaslı ödəniş (Share-Based Payments)
- IFRS 3 Biznes birləşmələri (Business Combinations)
- IFRS 4 Sığorta müqavilələri (Insurance Contracts)
- Satış üçün saxlanılan uzunmüddətli aktivlər və dayandırılmış fəaliyyətlər (Non-current Assets Held for Sale and Discontinued Operations)
- Faydalı qazıntı ehtiyatlarının kəşfiyyatı və qiymətləndirilməsi (Exploration for and Evaluation of Mineral Resources)
- Maliyyə alətləri:məlumatların açıqlanması (Financial Instruments: Disclosures)
- (Operating segments)
- (Financial Instruments)
- (Consolidated Financial Statements)
- Kooperativ fəaliyyət (Joint Arrangements)
- Digər müəssisələrdə iştirak haqqında məlumatların açıqlanması (Disclosure of Interests in Other Entities)
- Ədalətli dəyərin ölçülməsi (Fair Value Measurement)
- Tarif təxirə salınmış hesablar (Regulatory Deferral Accounts)
- Müştərilərlə müqavilələrdən əldə olunan gəlir (Revenue from Contracts with Customers)
- İcarə (Leases)
- Sığorta müqavilələri (Insurance Contracts)
- (МСФО для МСП)
IAS
- Maliyyə hesabatlarının təqdimatı (Presentation of Financial Statement)
- Ehtiyatlar (Inventories)
- Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat (Statement of Cash Flows)
- Uçot siyasəti, uçot təxminlərində dəyişikliklər və səhvlər (Accounting Policies, Changes in Accouting Estimates and Errors)
- Hesabat dövrü başa çatdıqdan sonra baş verən hadisələr (Events After the Reporting Period)
- Gəlir vergiləri (Income Taxes)
- Əsas vəsaitlər (Property, Plant and Equipment)
- İcarə (Leases)
- İşçilərin mükafatlandırılması (Employee Benefits)
- Hökumət qrantlarının uçotu və dövlət yardımı haqqında məlumatların açıqlanması (Accounting for Goverments Grants and Disclosure of Goverment Assistance)
- Valyuta məzənnələrindəki dəyişikliklərin təsiri (The Effects of Changing in Foreign Exchange Rates)
- Borc xərcləri (Borrowing Costs)
- Əlaqədar Tərəflərin Açıqlamaları (Related Party Disclosures)
- Pensiya planları üzrə uçot və hesabat (Accounting and Reporting by Retirement Benefit Plans)
- Ayrı-ayrı maliyyə hesabatları (Separate Financial Statements)
- Assosiasiya və birgə müəssisələrə investisiyalar (Investments in Associates and Joint Ventures)
- Hiperinflyasiya iqtisadiyyatında maliyyə hesabatı (Financial Reporting in Hyperinflationary Economies)
- Maliyyə alətləri: məlumatların təqdimatı (Financial Instruments: Presentation)
- Səhm üzrə mənfəətin (Earnings per Share)
- Aralıq Maliyyə Hesabatları (Interim Financial Reporting)
- Aktivlərin dəyərsizləşməsi (Impairment of Assets)
- Ehtiyatlar, şərti öhdəliklər və şərti aktivlər (Provisions, Contingent Liabilities and Contingent Assets)
- Qeyri-maddi aktivlər (Intangible Assets)
- Maliyyə alətləri: tanınma və ölçülmə (Financial Instruments: Recognition and Measurement)
- İnvestisiya mülkiyyətiо (Investment Property)
- Kənd təsərrüfatı (Agriculture)
IFRIC
Standartlara əlavə olaraq, standartların tətbiqi ilə bağlı müəyyən bir məsələni ortaya qoyan şərhlər tətbiq üçün məcburidir.:
- Obyektlərin istismardan çıxarılması, təbii sərvətlərin bərpası üzrə mövcud öhdəliklərdə və digər oxşar öhdəliklərdə dəyişikliklər (Changes in Existing Decommissioning, Restoration and Similar Liabilities)
- Kooperativlərdə və oxşar maliyyə alətlərində maraqlar (Members' Shares in Co-operative Entities and Similar Instruments)
- Obyektlərin istismardan çıxarılmasının, ətraf mühitin bərpasının və ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasının maliyyələşdirilməsi fondlarında iştirakla bağlı hüquqlar (Rights to Interests arising from Decommissioning, Restoration and Environmental Rehabilitation Funds)
- Müəyyən bir bazarda fəaliyyətdən irəli gələn öhdəliklər - tullantı elektrik və elektron avadanlıq (Liabilities arising from Participating in a Specific Market — Waste Electrical and Electronic Equipment)
- 29 №-li IAS uyğun olaraq maliyyə hesabatlarının yenidən təqdim edilməsini tələb edən yanaşmanın tətbiqi Hiperinflyasiya şəraitində maliyyə hesabatları (Applying the Restatement Approach under IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies)
- Aralıq Maliyyə Hesabatları və Dəyərsizləşmə (Interim Financial Reporting and Impairment)
- Xidmət konsessiya müqavilələri (Service Concession Arrangements)
- IAS 19 — Müəyyən edilmiş müavinət planının aktiv tavanı, minimum maliyyə tələbləri və onların əlaqəsi (IAS 19 — The Limit on a Defined Benefit Asset, Minimum Funding Requirements and their Interaction)
- Xarici əməliyyatda xalis investisiyanın edilməsi (Hedges of a Net Investment in a Foreign Operation)
- Səhmdarlara natura şəklində paylanmalar (Distributions of Non-Cash Assets to Owners)
- Maliyyə öhdəliklərinin kapital alətləri ilə ödənilməsi (Extinguishing Financial Liabilities with Equity Instruments)
- Açıq mədənin istismarı mərhələsində soyma xərcləri (Stripping Costs in the Production Phase of a Surface Mine)
- Обязательные платежи (Levies)
- Avronun tətbiqi (Introduction of the Euro)
- Hökumət yardımı: əməliyyatlarla xüsusi əlaqə yoxdur (Government Assistance — No Specific Relation to Operating Activities)
- Mənfəət vergiləri - müəssisənin və ya onun səhmdarlarının vergi statusunda dəyişikliklər (Income Taxes — Changes in the Tax Status of an Enterprise or its Shareholders)
- Xidmət Konsessiya Müqavilələri: məlumatların açıqlanması (Service Concession Arrangements: Disclosures)
- Qeyri-maddi aktivlər: İnternet saytı üçün xərclər (Intangible Assets — Web Site Costs)
İstinadlar
- ↑ . (PDF). 2021. 15–17.
- IFRS. (PDF).
- . (PDF). 2015. 21–27.
- 2015-04-20 at the Wayback Machine, о введении в действие и прекращении действия международных стандартов финансовой отчётности на территории Российской Федерации.
- Временный (промежуточный) стандарт. Обязателен с 1 января 2016 года, возможно применение до этой даты.
- Обязателен с 1 января 2017 года, возможно применение до этой даты.
- IFRS for SMEs. (PDF).
- IASB. .