Baykara Hövenmey
Baykara Hövenmey (tuvaca: Бай-Кара Дамчаевич Хөвеңмей, d. 20 yanvar 1915 – 6 oktyabr 1972) – tuvalı yazıçı, şair və Tuva ədəbiyyatının qurucularından biri.
| Baykara Hövenmey | |
|---|---|
| Бай-Кара Дамчаевич Хөвеңмей | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Tuva |
| Vəfat tarixi | (57 yaşında) |
| Vəfat yeri | SSRİ |
| Fəaliyyəti | Şair, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | Tıva dili |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları |
   |
Damça oğlu Baykara Hövenmey 1915-ci ildə Tandı-Tıvannı Salçak bölgəsinin Bayanköl kəndində anadan olmuşdur.[1] 1929-cu ildə Kızıl şəhərində monqolca öyrənmiş, sonra da yeni Tuva əlifbası və yazı dilini öyrənmişdir. Daha sonra Moskvaya Şərq Millətləri Kommunistlik Universitetindən məzun olmuşdur.[2]
“Şın” qəzeti ilə başladığı ədəbi fəaliyyətini daha sonra Tuva türkcəsində nəşr etdirdiyi əsərlərlə inkişaf etdirmişdir. Tuva Xalq Respublikası gənclərinin inqilab birliyinin mərkəzi komitəsinin Uluq-Hem komitəsində, Yazıçılar Birliyində, Tuva Respublikasının rəsmi qurumlarında müxtəlif rəhbər vəzifələrdə çalışmışdır. “Şın” qəzetində redaktorluq etmişdir.[3]
Baykara Hövenmey ədəbiyyata 1934-cü ildə gəlmişdir. “Oktabrınln tugu” (Oktyabr bayrağı) adlı ilk şeri o ildə “Şın” qəzetində yayımlanmışdır. Əsərləri “Areve şını” qəzetində, “Revolustan hereli” jurnalında yayımlanmışdır. O, “Önnükter-bile kadı”, “Uruklar bolgaş uluglar”, “Aziyanın çüree” (Asiyanın ürəyi), “Oktabrıdan Oktargayje”, “Kim ulugul?” adlı kitabların müəllifidir. Puşkinin, Lermontovun, Şipaçevin, Marşakın, Rılskıyin əsərlərini Tuva dilinə tərcümə etmişdir. Əsərləri rusca, ukraynaca, xakasca, saxaca, buryatca, altayca yayımlanmışdır.
İlk şeiri olan Oktyabr Bayrağı 1934-cü ildə Şın qəzetində çap olundu. Baikara Hovenmei, Tuvan dilində bir çox kitabın müəllifidir, Tuvan ədəbiyyatının klassiki sayılır. Monqol dilindən poetik tərcümələr toplusunu nəşr etdirdi, eyni zamanda rus şairlərinin: A. Puşkin, M. Lermontov, S. Şipaçev, N. Tixonov, S. Marşak və başqalarının şeirlərini tərcümə etdi, Tuvan ədəbiyyatında fantastik nəsrin əsasını qoydu. Onun "Marca cedar tez-tez" (Təxminən Marsa çatır ") hekayəsi Tuvan ədəbiyyatının ilk fantastik əsəridir, təsvirləri incə psixologiya ilə bəxş edilmişdir. Tuvan dilinə tərcümə olunmuş kitab: V. Oseev (1951)," Sehrli söz " V. Bianchi'nin (Gizləyin və Arayın) "(1951), S.Marşakın" Birdən Onu "(1967), D. Furmanovun" Qırmızı Yer "(1968).
1942-ci ildən Tuva Yazıçılar Birliyinin, 1945-ci ildən isə SSRİ Yazıçılar Birliyinin üzvü olmuşdur. Müxtəlif medal və mükafatlara layiq görülmüşdür.
- Öñnükter-bile kadı»,
- «Uruglar bolgaş uluglar»,
- «Aziyanın çüree» (Asiyanın qəlbi),
- «Oktabrıdan Oktargayje»,[4]
- «Kım ulugul?»
- ↑ Тува литературная. Вып.2 : биобиблиогр. справочник / НБ им. А. С. Пушкина Респ. Тыва; авт.-сост.: М. А. Хадаханэ, Л. М. Чадамба, Е. М. Ак-кыс, Г. М. Комбу — Кызыл, 2008. — səh 73.
- ↑ Литературы народов России: XX в.: словарь / Н.С.Надярных. — М.: Наука, 2005. — стр. 295-296. — стр.365. — 1100 экз.. — ISBN 5-02-010208-3
- ↑ Комбу С. С. Ховенмей Байкара Дамчаевич / С. С. Комбу // Тувинская литература : словарь / С. С. Комбу; под ред.: Д. А. Монгуша, М. Л. Трифоновой. — Новосибирск: 2012. — səh-310.
- ↑ "Марска чедер частым". 6 noyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ Ховенмей Бай-Кара Дамчаевич : [о нем] // Тыванын чогаалчылары=Писатели Тувы. - Кызыл, 2001. - səh 9-10.