Barkod (ing. barcode) — marketlərdən aldığımız malın üstündəki etiketdə qalınlıqları fərqli şaquli cizgilər və bəzi rəqəmlər. Kassirlər bu malın etiketli tərəfini bir şüşənin üstündən keçirdir və ya etiketə bir işıq tutaraq qiymətlərini avtomatik olaraq hesablayıb kassaya yazırlar.

Barkodlar əvvəllər marketlər üçün əməliyyatları sürətləndirmək və anbarlara daha güclü nəzarət etmək üçün hazırlanmışdı. Ancaq sistem o qədər müvəffəq oldu ki, sürətlə hər cür satılan əşyaya tətbiq edilməyə başlandı. İndi super marketdən aldığınız və üstündə barkod olan hər hansı bir məhsulu əlinizə götürün və etiketə baxaraq izah edəcəklərimizi dinləyin.

Gördüyünüz kimi bir barkodda iki qisim var. 1- Makinanın oxuduğu şaquli cizgilər qismi, 2- İnsanların oxuya bildiyi 12 ədəd rəqəm. İlk altı rəqəm əşyanın identifikasiya nömrəsidir, istehsalçılar illik bir ödəniş qarşılığında bu kodları verən beynəlxalq bir təşkilatdan öz məhsullarına ala bilər.

İkinci qrupdakı ilk beş rəqəm material nömrəsidir. Eyni kod birdən çox çeşiddəki mal üçün istifadə edilə bilməz. Yəni istehsalçının satdığı hər müxtəlif məhsulda, hər müxtəlif paketdə, hətta paketlərin yenidən paketlənmələrində hər zaman müxtəlif material nömrəsi verilir. Beləliklə, marketdə nə qədər mal satıldığı, anbarda nə qədər qaldığı həmişə nəzarət altında saxlanılır.

Məsələn, su konservi ilə su şüşəsinin kod nömrələri müxtəlifdir. Hətta qutuda 6, 12 və ya 24 ədəd olması belə fərqli kodların verilməsi ilə nəticələnir. Sağdakı ən axırıncı rəqəm isə nəzarət nömrəsidir. Bu nömrə bütün yoxlanan şaquli cizgilərlə yaddaşa yazılan məlumatın oxunmasını təmin edir.

Göründüyü kimi, barkodun üzərində malın qiyməti ilə əlaqəli hər hansı bir məlumat yoxdur. Kassir barkodu oxutduqda siqnal sistem daxilində mərkəzə göndərilir, buradakı kompüter barkod nömrələrinə görə daxil olunmuş və hər zaman dəyişdirilə bilən qiymət məlumatlarını dərhal kassaya göndərir. Bu mərkəz mağazadakı malların qiymətlərini hər zaman dəyişdirmə imkanını təmin etməkdədir.

Müxtəlif qalınlığı olan şaquli qalın və nazik cizgilər ilə aralarındakı boşluqlar, müxtəlif kombinasiyalarla düzülərək hər biri bir rəqəmi təmsil edir, yəni aşağısındakı rəqəmin kompüter tərəfindən oxunmasını təmin edir. Ən geniş yayılmış barkodlar 13-mərtəbəli Avropa kodu EAN-13 (European Article Numbering) və ABŞ ilə Kanadada tətbiq olunan UPC kodudur. EAN-13 kodunun strukturu belədir: 1. Ölkənin kodu 2. İstehsalçının kodu 3. Malın kodu 4. Nəzarət rəqəmi 5. Lisenziya əsasında hazırlanmış malın işarəsi Ölkə və istehsalçının kodlarındakı rəqəmlərin sayı dəyişə bilər. Bu sistemdə Azərbaycanın kodu 476-dır. Barkod optik skaner vasitəsilə oxuna bilər və bundan kitabxanalarda, mağazalarda və başqa müəssisələrdə informasiyanın tez və səhvsiz daxil edilməsi məqsədilə istifadə edilə bilər.

Yuxarıda göstərildiyi kimi barkodun ilk 3 rəqəmi ilə onun hansı ölkəyə aid olduğunu bilmək olar:

000…139 ABŞ və Kanada

300…379 Fransa

380 Bolqarıstan

383 Sloveniya

385 Xorvatiya

387 Bosniya və Herseqovina

400…440 Almaniya

450…499 Yaponiya

460…469 Rusiya

470 Qırğızıstan

471 Tayvan

474 Estoniya

475 Latviya

476 Azərbaycan

477 Litva

478 Özbəkistan

479 Şri lanka

480 Filippin

481 Belarus

482 Ukrayna

484 Moldova

485 Ermənistan

486 Gürcüstan

487 Qazaxıstan

500…509 İngiltərə

520 Yunanıstan

528 Livan

529 Kipr

539 İrlandiya

500…549 Belçika və Lüksemburq

560 Portuqaliya

569 İslandiya

570…579 Danimarka

590 Polşa

599 Macarıstan

600…601 CAR

609 Mavriki

611 Mərakeş

613 Əlcəzair

619 Tunis

640 ..649 Finlandiya

690…699 ÇXR

700..709 Norveç

729 İsrail

700…739 İsveç

740 Qvatemela

741 Salvador

742 Honduras

743 Nikaraqua

744 Kosta rika

745 Panama

746 Dominikan

750 Meksika

759 Venesuela

760…769 İsveçrə

770 Kolumbiya

773 Uruqvay

775 Peru

777 Boliviya

779Argentina

780 Çili

786 Ekvador

789 Braziliya

800…839 İtaliya

840…849 İspaniya

850 Kuba

858 Slovakiya

859 Çexiya

860 Yuqoslaviya

869 Türkiyə

870…879 Niderland

880 Cənubi Koreya

885 Tailand

888 Sinqapur

890 Hindistan

893 Vyetnam

900…919 Avstriya

920…929 Avstraliya

940…949 Yeni Zenlandiya

995 Malasiya