Başqırd oxu
Başqırd oxu (rus. Башкирская стрела) – artefakt, Türingiyanın Şvarsa torpağında, Müqəddəs Laurensiya Lüteran kilsəsinin təpəsində ox.
Bu tarix 1813-1814-cü illər rus ordusunun xarici yürüşləriylə bağlıdır. 14 aprel 1814-cü il başqırd döyüşçüləri (o vaxtkı adları ilə desək şimal amurları) Şvarsburq-Rudolştadtın (Almaniya) imperator knyazlığının əraziləri vasitəsilə vətənə qayıdaraq, şahzadə Karl Hünterin (imperiya knyazı Qyuntera I Fridrixinin oğulu) dəvəti ilə Şvarsa kəndinə gəldi, harada ki, Müqəddəs Laurensiya kilsəsinin həyətində toplaşmış yerli sakinlər onları qarşıladılar.
Karl Hünter Başqırd oxlarının döyüş qabiliyyətindən şübhələndi və Lüteran kilsəsi istiqamətində bir ox vurmağı təklif etdi. Başqırdlar məbədə ox vurmağa cəsarət etməyərək yerli kahinə təəccüblə baxdılar, ancaq o razılıqla başını salladı. Belə olduqda döyüşçülərdən biri gərilmiş yaya oxu qoydu, lüteran kilsəsinə tərəf atdı, ox damın metal tikməsini deşdi.[1].
Taxta ox artıq çoxdan çürüyüb, amma almanlar, başqırd Batırlarının qoçaqlığını tarixə köçürmək üçün həmin oxun metal surətini hazırlamışdılar. Bu ox uzun illər Şvarsa şəhərciyində "Müqəddəs Laurensiya Kilsəsi" günbəzində nümayiş etdirilmişdir. Başqırd yazıçısı Yanıbaya Xammatovanın "Şimal Amurları" tarixi romanında 1812-1814-cü illərdə rus ordusunun Napoleon ordusuna qarşı genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlarından bəhs olunur. Tarixi roman yazılmazdan qabaq Yanıbay Xammatov Şvarsın alman kommunasında olmuş, həmin vaxt ona "Müqəddəs Laurensiya Kilsəsi" arxivində saxlanılmış paslanmış metal mili göstərmişdilər. Yazıçının gəlişindən bir az əvvəl oxun metal surəti çürüyüb düşmüşdü. Qənaətcil almanlar məbəd arxivində oxu saxlayırdılar. Yazarın iştirakı ilə ox yenidən yerinə bərpa edilmişdir.[2],[3] 2013-cü ildə Almaniyada Leypsiq yaxınlığında Avropanın Napaleon işğalçılarından azad olmasının 200-illiyi vaxtı Xalqların Döyüşünün ildönümünün qeyd edilməsi tədbirlərinə hərbi-tarixi klubun üzvlərindən komandir İldar Şayəhmədovun başçılığı ilə ""Lyubizar" RB-ın Birinci at alayı" öz nümayəndə heyəti ilə gəlmişdi. Onlar köhnə metal oxu yeni qızıl suyuna salınmış oxla əvəz etdilər. Nümayəndə heyəti tərkibində rəssam İrek Baişev, tarixçi Ramil Rəhimov, rejissor və jurnalist, " Звуки курая над Сеной" (“Sena üzərində kuraya (Başqırd musiqi aləti) səsləri”) filminin müəllifi Nasur Yuruşbaev və başqaları var idi. "Mənbələr" nəşri qeyd edir ki, bu Avropada yüksək hündürlükdə qoyulmuş ən kiçik abidədir.
- Рахимов Р.Н. Стрела башкирского воина. Военная история башкир: энциклопедия/ гл. Ред. А.З.Асфандияров. –Уфа: Башкирская энциклопедия, 2013. -432 с.;ил., карты ISBN 978-5-88185-076-0
- ↑ Новая копия старинной стрелы башкирского воина отныне будет украшать купол церкви в немецком городе Шварца Arxivləşdirilib 2020-01-26 at the Wayback Machine/
- ↑ "http://kuglib.ru/load/interesnoe/gНаследие давних лет - башкирские воины в гостях у Гетеod_rossijskoj_istorii/nasledie_davnikh_let/38-1-0-402". 2017-01-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-27.
- ↑ ""Төньяҡ амурҙары"ның яу юлдары ни һөйләй?". 2017-10-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-27.