Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Başınağacı | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
|
Domen:
Klad:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Cins:
Başınağacı
|
||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (Viburnum opulus) istifadə edilir.
Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.
Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.
Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.
Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.
Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.
Növləri
- Benth.
- Marshall
- Rehder
- Graebn.
-
C.B. Clarke
- (Rehder) P.S. Hsu
- Kunth
-
Batalin
- (Rehder) P.S. Hsu
- C.V.Morton
- Hemsl.
- Rehder
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- C.H. Wright
- Regel & Herd.
-
(Rehder) C.Y. Wu
- Greenm.
- Hook. & Arn.
-
P.S. Hsu
- (W.W. Sm.) P.S. Hsu
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- Graebn.
-
P.S. Hsu
- Greenm.
- Rehder
- Rehder
- C.V. Morton
- P.S. Hsu & S.C. Hsu
- Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
- D. Don
- Buch.-Ham. ex D. Don
- W.W. Sm.
- Rehder
- Franch.
-
Thunb.
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- Benth.
- Viburnum divaricatum Benth.
- Viburnum edule Raf.
-
Viburnum elatum Benth.
- (Bartlett) C.V. Morton
-
Thunb.
- (Hemsl.) P.S. Hsu
- (H. Lév.) Rehder
-
Wall.
- (Graebn.) Rehder
- Stearn
- (Torr. & A. Gray) Small
- W.W. Sm.
-
Wall.
- (C.H. Wright) Hand.-Mazz.
- (Graebn.) Rehder
- Hance
-
Hayata
- (Oerst.) Hemsl.
- Kunth
-
Maxim.
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- Killip & A.C. Sm.
- Wall. ex DC.
-
Merr. & Chun
- (Rehder) Chun & F.C. How
- (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
- Maxim.
- Benth.
- Tsiang
- Hemsl.
-
Rehder
- Graebn.
- Craib
- Hayata
- (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
- Zahlbr.
-
C.V.Morton
- (Standl. & Steyerm.) D.N. Gibson
- Batalin
- Nakai
- P.S. Hsu
- Benth.
- Rehder
- C.V.Morton
- P.S. Hsu
- Graebn.
- Graebn.
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- P.S. Hsu & S.W. Fan
- Blume
- Rolfe
- Fortune
- (Oerst.) Killip & Smith
- Diels
- Hsu in Chen et al.
- (Oerst.) Hemsl.
- Schltdl. & Cham.
- (Oerst.) Hemsl.
- Michx.
- (Pall.) Rehder
- Hayata
-
Buch.-Ham. ex D. Don
- (C.B. Clarke) Kitam.
- D. Don
-
Ker Gawl.
- (K. Koch) Zabel ex Rumpler
- (Geddes) Fukuoka
- Batalin
- P.S. Hsu
-
Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
- (Rehder) H. Hara
- (Marshall) R.T. Clausen
- Rehder
- Hayata
- Poepp.
- Benth.
-
Viburnum plicatum Thunb.
- Miq.
- Hemsl.
-
Viburnum prunifolium L.
- (Ashe) E.J. Palmer & Steyerm.
-
(Aiton) Pursh
- (Rehder) S.F. Blake
- (Dippel) S.F. Blake
-
Buch.-Ham. ex D. Don
- (Merr. & Chun) P.S. Hsu
- Rehder
- Schult.
- Ruiz & Pav.
- (Oerst.) Hemsl.
- Viburnum rhytidophyllum Hemsl.
- Koehne
- (Torr. & A. Gray) Chapm.
-
Maxim.
- Graebn.
- (Michx.) Rehder
-
K. Koch
- Hand.-Mazz.
-
Viburnum setigerum Hance
- W.W. Sm.
- P.S. Hsu
- (Oerst.) Hemsl.
- (Oerst.) Hemsl.
- (Oerst.) Hemsl.
-
Hand.-Mazz.
- (W.W. Sm.) P.S. Hsu
- (Oerst.) Hemsl.
- Graebn.
- Hayata
-
(W.W. Sm.) P.S. Hsu
- (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- Rehder
- W.W. Sm.
- (Oerst.) Hemsl.
-
L.f.
- (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
- (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
- Killip & A.C. Sm.
- C.Y. Wu
- Viburnum tridentatum Killip & Smith
-
Benth.
- (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
- Hand.-Mazz.
- (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
- Graebn.
- Siebold & Zucc.
- Hemsl.
- C.V. Morton
- R.H. Miao, W.B. Liao & Q.Y. Sun
- (Oerst.) Hemsl.
- Graebn.
- Miq.
- T.R. Dudley
- Rehder
İstinadlar
- Linney K. . 5 Stokholm: 1754. S. 129.
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.