Azadə Cəfər qızı Rüstəmova (18 iyul 1932, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ — 19 aprel, 2005, Bakı, Azərbaycan) — Azərbaycan və sovet şərqşünası və ədəbiyyatşünası, filologiya elmləri doktoru, professor, Azərbaycanın əməkdar elm xadimi, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü. Təxminən 300 məqalənin, həmçinin 20 kitab və monoqrafiyanın müəllifi.[2][3] Azadə Rüstəmova əsasən klassik Azərbaycan poeziyasının nümayəndələri, xüsusən də Nizami Gəncəvini irsi haqqında tədqiqatları ilə tanınır.
| Azadə Rüstəmova | |
|---|---|
| Azadə Cəfər qızı Rüstəmova | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, ZSFSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (72 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ → Azərbaycan |
| Elm sahələri | şərqşünaslıq, ədəbiyyatşünaslıq |
| Elmi dərəcəsi | elmlər doktoru |
| Elmi adı | professor |
| İş yeri | AMEA Ədəbiyyat İnstitutu |
| Alma-mater |
Bakı Dövlət Universiteti; REA Şərqşünaslıq İnstitutu |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Yevgeni Bertels |
| Tanınmış yetirmələri | Teymur Kərimli[1], Lalə Əlizadə, Nəzakət Məmmədli |
| Mükafatları |
  |
Azadə Cəfər qızı Rüstəmova 1932-ci il iyulun 18-də Bakı şəhərində anadan olub.[4] O, 132 saylı şəhər orta məktəbini bitirdikdən sonra[5] təhsilini Azərbaycan Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsində davam etdirib. Rüstəmova 1951-ci ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş və Moskvada keçmiş SSRİ Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun aspirantı (1953–1956) olmuşdur. O, 1956-cı ildə SSRİ EA-nın müxbir üzvü Yevgeni Bertelsin elmi rəhbərliyi altında Füzulinin "Leyli və Məcnun" poeması mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.[6]
Azadə Rüstəmova Azərbaycana döndükdən sonra Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi vəzifələrində çalışıb, 1971-ci ildə "XII-XVII əsrlərdə Azərbaycan epik şeirinin inkişaf yolları" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib.[6]
O, 1961–1991-ci illərdə Ədəbiyyat İnstitutunun Nizamişünaslıq şöbəsinin müdiri işləyib, 1990-cı ildə professor adını alıb.[4] Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı, sonra Nizamişünaslıq şöbələrinə uzun müddət rəhbərlik edən Azadə Rüstəmova 1991-ci ildən Orta əsrlər şöbəsində baş elmi işçi olub.[5]
1992–2000-ci illərdə Ali Attestasiya Komissiyası Ekspert Şurasının üzvü olub, 2001-ci ildə AMEA-nın müxbir üzvü seçilib.[6]
Azadə Rüstəmova əsasən klassik Azərbaycan poeziyasının nümayəndələri, xüsusən də Nizami Gəncəvini irsi haqqında tədqiqatları ilə tanınır.
Onun fəaliyyətinin əsas istiqamətini orta əsrlər ədəbiyyatının tarixi-nəzəri problemlərinin tədqiq və təhlili təşkil edirdi.[2] Orta əsrlər Azərbaycan şeirinin tarixi-nəzəri səpkidə araşdırılması, həmin dövr ədəbiyyatımızın janr, metod və üslub xüsusiyyətləri, folklor əlaqələri, varis və irs problemi, klassik sənətkarlarımızın humanist-bəşəri ideyalarının, dini və sufi-panteist fikrin poeziyadakı təcəssümü və b. məsələlər alimin tədqiqatlarında öz elmi həllini tapmışdır.[4]
O, 15-dən artıq kitabın, 300-ə qədər məqalənin, o cümlədən, "Azərbaycan epik şeirinin inkişaf yolları (XII–XVII əsrlər)" (1977), Nizami Gəncəvi (həyatı və sənəti)" (1979), "Klassik Azərbaycan poeziyasında qəzəl. Janrın tarixi və poetikası" (1990), "Mütəfəkkir Mövlana Füzuli" (1996), "Nizami və onun poeziya sələfləri" (2001) və b. əhəmiyyətli tədqiqatların müəllifidir. Həmçinin, Türkiyədə nəşr olunan 30 cildlik "Türk xalqları ədəbiyyatı ensiklopediyası"nın "Qədim və Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı" hissəsini yazmışdır. Xaricdə yaşayan azərbaycanlılar üçün yazılmış "Azərbaycan ədəbiyyatı (müxtəsər oçerk)" kitabının (2003), nəşr edilməkdə olan çoxcildli "Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi"nin II, III cildlərinin müəlliflərindən biridir.[4]
Azadə Rüstəmova 15-dən artıq elmi kadr yetişdirmişdir.[7]
Azadə Rüstəmova Əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görülmüş (1982), "Şərəf nişanı" ordeni ilə təltif edilmişdir (1971).
Azadə Rüstəmova 2005-ci il aprelin 19-da Bakıda vəfat etmişdir.[4]
- Füzuii yaşayır. (Vəfatının 400 illiyi münasibətilə) // Azərbaycan müəllimi. — 1958. — 6 aprel
- Nizami və Füzuli "Leyli və Məcnun"ları. (Füzulinin 400 illiyi münasibətilə // Ədəbiyyat və incəsənət. — 1958. — 12 aprel.
- Füzulinin lirikası // Bakı. — 1958. — 14 avqust
- Füzuli "Leyli və Məcnun"unda qadına münasibət // Azərbaycan qadını. — 1958. — № 7.- S. 16–17.
- Füzulinin "Leyli və Məcnun" poemasının ideya-bədii xüsusiyyətləri // Məhəmməd Füzuli. Elmi-tədqiqi məqalələr. — Bakı: Azərnəşr, 1958.-S. 139–173
- Vidadinin irsi və onun nəşri tarixindən // Azərbaycan SSR EA Xəbərləri. İctimai elmlər ser. — 1960. — № 4. — S. 113–121.
- Fələki irsinin öyrənilməsi tarixindən // Azərbaycan SSR EA Xəbərləri. İctimai elmlər ser. — 1961. — № 3. — S.87–92.
- Низамиведение: достижения и задачи // Известия Академии наук Азербайджанской ССР. Bakı. 1987. S. 49–60.
- Fələki Şirvani // Академия наук Азербайджанской ССР. Институт литературы имени Низами. Bakı: Элм. 1987. S. 78.
- Азербайджанская литература : краткий очерк для азербайджанской диаспоры. Bakı: Элм. ред.: Б. А. Набиев, Т. Г. Керимли. 2005. 456. ISBN 5-8066-1788-3.
- ↑ http://azertag.az/xeber/ADABIYYATSUNAS_ALIMIN_75_ILLIYI_QEYD_OLUNMUSDUR-376236.
- ↑ 1 2 Hidayətqızı S. Elmimizin Azadə Rüstəmova səhifəsi: parlaq, zəngin və mənalı // 525-ci Qəzet (30). — 2013. aprel.
- ↑ Xəlilzadə F. Tarixi-poetik həqiqətlərə sadiqlik // Kaspiy (17-19). — 2014. may. — S. 16.
- ↑ 1 2 3 4 5 "Rüstəmova Azadə Cəfər qızı". Science.gov.az. 2 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 "Orta əsrlərdən başlanan yol". Milli.Az (az.). 2012-07-18. İstifadə tarixi: 2024-01-07.
- ↑ 1 2 3 "Ədəbiyyatşünas ömrü". medeniyyet.az. 26-07-2017. İstifadə tarixi: 2024-01-07.
- ↑ Ədəbiyyatşünas alimin 75 illiyi qeyd olunmuşdur // modern.az (3). — 2007. may.
