Azadə Musabəyli
Azadə Şahbaz qızı Musabəyli — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, Türkdilli yazmaların tədqiqi şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi.
| Azadə Musabəyli | |
|---|---|
| Azadə Şahbaz qızı Musabəyli | |
 | |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan |
| Elm sahələri | filologiya, mətnşünaslıq, Türk xalqları ədəbiyyatı |
| Elmi dərəcəsi | Filologiya elmləri doktoru |
| Elmi adı | Professor |
| İş yerləri | AMEA, M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun Türkdilli yazmaların tədqiqi şöbəsinin müdiri |
Azadə Şahbaz qızı Musabəyli 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsini bitirmiş, 1974-cü ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutunun Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsində çalışır. 1978-82-ci illərdə aspiranturada təhsilini davam etdirmiş, 1982-ci ildə Şərq xalqları ədəbiyyatı ixtisas indeksi ilə filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsi almışdır.
1987-89-cu illərdə Sankt-Peterburq Əlyazmalar bölməsində doktoranturada olmuş, 1994-cü ildə Azərbaycan ədəbiyyatı və Türk xalqları ədəbiyyatı ixtisas indeksləri ilə dissertasiya müdafiə edərək, filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almışdır. 1999-cu ildən Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsinin müdiri olan A.Musabəyli 2000-ci ildə "Mətnşünaslıq" ixtisası üzrə dosentlik, 2011-ci ildə "Türk xalqları ədəbiyyatı" ixtisası üzrə professor elmi adlarına layiq görülmüşdür.
İxtisasca türkoloq-mətnşünas olan A. Musabəyli orta əsrlər Azərbaycan-Türkiyə yazılı abiələrinin paleoqrafik-tekstoloji tədqiqi üzrə səriştəli və yüksək ixtisaslı mütəxəssis sayılır. Onun ilkin olaraq üzə çıxararaq, tədqiqata cəlb etdiyi Xəlilinin "Firqətnamə"si (1475), Füzulidən sonra Bağdadın yetirdiyi ən böyük türk şairi Ruhi Bağdadinin (-1606) Divanı, Seyyid Yəhya Bakuvinin tələbəsi Dədə Ömər Rövşəninin (-1487) "Külliyyat"ı, Şeyx İbrahim Gülşəni Bərdəinin (1427-1534) türk və ərəb divanları kimi əlyazma abidələrinin hər biri ədəbiyyat tariximiz baxımından mühüm hadisə sayıla bilər. Təsəvvüfi poeziya, Türkiyədə və Bağdadda yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı, Azərbaycandakı Türkiyə əlyazmaları və sairənin ilkin yazılı qaynaqlar əsasında tədqiqi, xarici ölkələrdəki Azərbaycanla bağlı əlyazmalar haqqında bilgilərin üzə çıxarılaraq sistemli şəkildə təqdim edilməsi A.Musabəyli yaradıcılığının elmi istiqamətlərindəndir.
A.Musabəyli Azərbaycandakı Türkiyə ilə bağlı əlyazmaların üzə çıxarılması, sistemləşdirilməsi, elmi-paleoqrafik təsviri, kataloqlaşdırılması, tekstoloji-filoloji tədqiqi kimi yeni bir elmi istiqamət üzərində çalışmaqdadır. Onun bütün bu araşdırmaları Azərbaycan-Türkiyə ədəbi əlaqələri və türk xalqları ədəbiyyatı kontektsində aparması təqdirəlayiqdir.
Azərbaycanda orta çağlar Türkiyə ədəbiyyatını, Azərbaycan-Türkiyə ədəbi və əlyazma əlaqələrini ilkin qaynaqlar əsasında tədqiq edən yeganə elmlər doktoru sayılan A. Musabəyli 200-ə yaxın məqalənin, 20-dən artıq monoqrafik araşdırmanın, dərs vəsaitinin və s. müəllifidir:
- Bağdadda yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı, B., 1997;
- Əlyazma kitabı və XV-XVI əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı: problemlər, araşdırmalar, B., 2002, 342s.;
- Dədə Ömər Rövşəni əlyazmaları üzərində araşdırmalar (2 cilddə). B., 2003. I c. 375+VIs.; II c. 498 s.;
- Mətn bilgisi-mətnşünaslıq, B., 2005, 182 s.;
- Ruhi Bağdadi: mühiti, həyatı, poetikası və Divanı, B., 2005, 952 s.;
- XV-XVI əsrlər Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı və Xəlilinin “Firqətnamə”si, B., 2007, 284s.;
- Mətnşünaslığın nəzəri və təcrübi əsasları, B., 2007, 200 s.;
- Türkiyədə yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı və Xəlili “Firqətnamə”si, B., 2010, 382 s.;
- Bağdadda yaranan Azərbaycan ədəbiyyatı və Ruhi Bağdadi “Divan”ı (2 cilddə), Bakı, 2011, 964 s;
- Şeyx İbrahim Gülşəni Bərdəi və türk Divanı (İlkin qaynaqlar əsasında araşdırmalar və türk “Divan”ı əlyazmalarının müqayisəli mətninin transfoneliterasiyası, orijinal mətnlər və tərcümələr)” (2 cilddə), B., 2012,1215 s.;
- Xarici ölkələrdəki Azərbaycan əlyazmalarının toplu kataloqu (3 cilddə), B., 2012,1176 s.;
- Dədə Ömər Rövşəni və Külliyyatı (Əlyazma qaynaqları əsasında filoloji-tekstoloji araşdırmalar, elmi-tənqidi mətnin transfoneliterasiyası, orijinal mətnlər və tərcümələr), B., 2013, 643 s. və s.
A.Ş.Musabəylinin elmi rəhbərliyi, rəsmi opponentliyi ilə çox sayda dissertasiya işi müdafiə olunub. Universitetlərdə "Türk xalqları ədəbiyyatı", "Ümumtürk ədəbiyyatı", "Qədim və orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı", "Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı", "Qədim Türk yazılı abidələri", "Mətnşünaslıq-mətn bilgisi" və s. ixtisas fənnlərindən mühazirələr oxumuşdur. Bir çox monoqrafiya və klassik əlyazma abidələrinin nəşrlərinə elmi redaktor, rəyçi olmuşdur. Tanınmış alimlərin onun elmi yaradıcılığı, kitabları haqqında mötəbər toplularda məqalələri dərc edilib. Haqqında müxtəlif ensiklopediya və məlumat kitablarında bilgilər yer almışdır. A.Musayeva müvafiq Elmi, Dissertasiya və Koordinasiya şuralarının üzvüdür.
A.Musabəylinin beynəlxalq simpozium, elmi konfrans, ixtisaslaşdırılmış seminar və başqa mühüm elmi yığıncaqlarda etdiyi məruzələr daima maraqla dinlənilmişdir. Onun qədim və orta əsrlər Azərbaycan-Türk, ümumtürk ədəbiyyatlarının əlyazma qaynaqları əsasında müqayisəli araşdırılması istiqamətində məktəb yaratmağa səy göstərdiyini rəhbərlik etdiyi 25-dən artıq əməkdaşı olan Türkdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsinin elmi mühiti təsdiqləməkdədir.