Aydar gölü
Aydar göl (özb. Aydar ko‘li, Айдар кўли; Haydar ko‘li, Ҳайдар кўли) — Özbəkistanın şimal-şərqində yerləşən böyük axarsız göl. Arnasay göllər sisteminə daxil olan süni sututar.
| Aydar gölü | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 241 m |
| Eni | 15 km |
| Uzunluğu |
|
| Sahəsi |
|
| Yerləşməsi | |
| 40°55′ şm. e. 66°45′ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1960-cı illərin əvvəlində Sırdərya çayının qarşısı kəsildi. Eyni zamanda Şardarin SES inşa edildi. Su səviyyəsini nəzarətdə saxlamaq məqsədi ilə şlüzlər quraşdırıldı. Ancaq 1969-cu ildə güclü daşıqın baş verdi və şlüzləri açdılar. Məhs bəndin su buraxmaq səviyyəsi aşağı idi. 1969-cu ilin fevralından 1970-ci ilin fevralınadək Sirdaryanın illik axınının (21 km³) 60% -i Şardara su anbarından Arnasay ovalığına yönəldilmişdir. Nəticədə Aydar gölü meydana gəldi. 1969-cu ildən bəri Aydar göl mütəmadi olaraq Sirdaryanın suyunu Şardara su anabarından axıdılan suyu əldə edir. Beləliklə Arnasay ovalığı tədricən su ilə dolduruldu və bölgədəki ikinci ən böyük göl (Aral dənizinin qurumasından sonra) formalaşdı.
2005-ci ildə Aydar gölünün su həcmi 44,3 km³-ə çatdı. 2006-cı ildə gölün sahəsi 3478 km², uzunluğu 160 km və eni 34.8 km idi. Gölün maksimal dərinliyi 33 metr, orta dərinliyi isə 12,5 metrdir. Aydar göldə suyun minerallaşması litrə cəmi 2 qram idi (2 ‰). Gölün dəniz səviyyəsindən hündürlüyü 241 metrdir[2].
Gölə bir çox balıq növləri, o cümlədən adi çəki, sudak, çapaq, naqqa, xəşəm, qılıncbalıq, ilan başı gətirildi - indi bu balıqlar balıq ovu üçün əsas rol oynayır. Göl sistemində ildə 760-2000 ton balıq tutulur (1994-2001-ci illər statistikasına görə).
Aydar gölünün faunasında yetərincə su quşları üstünlük təşkil edir. Quşlar əsasən Aral dənizindən uçub gəlir.
Aydar göl insanların yaşadığı bölgədən uzaqdır. Göl ətrafında cəmi 345 ailə yaşayır (təxminən 1760 nəfər).
Aydar göl bölgəsi balıqçılıq, heyvandarlıq, turizm[3] və gələcəkdə atom elektrik stansiyalarının inşası üçün böyük potensiala malikdir. Göl qışda donmur.[4]
- ↑ 1 2 GEOnet Names Server. 2018.
- ↑ "Экспедиционное обследование Айдаро-Арнасайской системы озер в период с 21 сентября по 5 октября 2011 года, Ташкент, 2011" (PDF). 2017-08-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-06-03.
- ↑ "Возможности для туризма на Айдаркуле | Аба Сайох". 2017-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-03.
- ↑ "История и культура Узбекистана (9 дней / 8 ночей) / Содис". 2016-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-03.