Atmilçək qaş səhləbi (lat. Ophrys oestrifera) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin ofris cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar" kateqoriyasına aiddir – EN B1ab(iii)+2ab(iii). Endemik növdür.
| Atmilçək qaş səhləbi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
|
Domen:
Klad:
Ranqsız:
Aləm:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Klad:
Dəstə:
Fəsilə:
Yarımfəsilə:
Triba:
Yarımtriba:
Cins:
Növ:
Atmilçək qaş səhləbi
|
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
|
||||||
| ||||||
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik ot bitkisidir. Gövdə 20-40 sm hündürlükdədir. Soğanaqları şarvari və ya xırda-ellipsvaridir. Yarpaqları gövdənin qaidəsində yerləşir, uzunsov-lansetvari və ya uzunsov-ellipsvari, eni 2-3 sm, uzunluğu 5-10 sm-dır. Çiçək qrupu seyrəkdir, 5-6 çiçəkdən ibarətdir. Çiçəkyanlığının kənar ləçəkləri 12-14 mm uzunluğunda açıq-bənövşəyi rənglidir. Daxili ləçəklər 3-4 mm uzunluqda oval-lansetvari, bənövşəyi və birdamarlıdır. Dodaqcıq məxmərvaridir, yuxarı hissədə irəliyə doğru qısa əlavə çıxıntısı var, qonur, üzəri bir neçə sarımtıl ləkəlidir, hər biri ensiz, açıq-sarı haşiyəlidir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çoxillik bitkidir. Çiçəkləməsi aprel-may aylarına təsadüf edilir. Meşə və kolluqlarda, aşağı dağ qurşağından orta dağ qurşağına qədər rast gəlinir.
Yayılması
Böyük Qafqazın qərbi, şərqi və Quba sahəsi. Kür-Araz ovalığı, , Naxçıvan Muxtar Respublikasının dağlıq hissəsi (Batabat) və Lənkəran ovalığı; Samur-Dəvəçi ovalığı (Nabran). Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.
Sayı və tendensiyası
Populyasiyalarının sayı azdır. Azalma tendensiyası artır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Dekorativ əhəmiyyətinə görə əhali tərəfindən intensiv toplanılması.
Mühafizə tədbirləri
Yayılma yerlərində antropogen təsirlərin azaldılması, yasaqlıqların təşkil edilməsi və toxumlarının toxum bankında saxlanılması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədəuyğundur.
Sinonimləri
- Ophrys oestrifera Rchb. [Illegitimate]
- Ophrys oestrifera M.Bieb.
- Ophrys oestrifera subsp. abchasica Kümpel
- Ophrys oestrifera subsp. akcakarae Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. akcaliensis Perschke
- Ophrys oestrifera var. banatica (Rchb.f. ex Pantu & Procop.) Soó
- Ophrys oestrifera subsp. bicornis (Sadler ex Nendtv.) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. bremifera (Steven) K.Richt.
- Ophrys oestrifera f. bremifera (Steven) Soó
- Ophrys oestrifera subsp. cornuta (Steven) K.Richt.
- Ophrys oestrifera subsp. cornuta Soó
- Ophrys oestrifera subsp. cornutula (Paulus) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. elbursana Kreutz
- Ophrys oestrifera var. grandiflora B.Willing & E.Willing
- Ophrys oestrifera subsp. grandiflora (B.Willing & E.Willing) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. heldreichii (Schltr.) Soó
- Ophrys oestrifera var. heldreichii (Schltr.) Hayek
- Ophrys oestrifera subsp. hygrophila (Gügel, Kreutz, D.Rückbr. & U.Rückbr.) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. karadenizensis (M.Schönfelder & H.Schönfelder) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. latakiana (M.Schönfelder & H.Schönfelder) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. lemnosiana B.Baumann & H.Baumann
- Ophrys oestrifera subsp. leptomera (P.Delforge) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. minutiflora J.Essink, L.Essink, Gügel, Kreutz & Zaiss
- Ophrys oestrifera subsp. minutula (Gölz & H.R.Reinhard) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. montis-gargani Van de Vijver & W.Van Looken
- Ophrys oestrifera subsp. orientalis (Renz) Soó
- Ophrys oestrifera subsp. phrygia (H.Fleischm. & Bornm.) H.Baumann & R.Lorenz
- Ophrys oestrifera subsp. rhodostephane (Devillers & Devillers-Tersch.) Kreutz
- Ophrys oestrifera subsp. schlechteriana (Soó) Kreutz