Arkadi Manuçarov
Arkadi Manveloviç Manuçarov (erm. Արկադի Մանվելի Մանուչարով; 22 iyul 1931, Stepanakert – 4 yanvar 2008, Moskva) - Ermənistanda Qarabağ hərəkatının rəhbərlərindən, Xankəndi tikinti materialları kombinatının direktoru və 1988-ci ildə Xankəndi şəhərində yaradılmış Krunk (erm. Կռունկ, azərb. Durna) adlı ictimai-siyasi-terror təşkilatın rəhbəri.
| Arkadi Manuçarov | |
|---|---|
| erm. Արկադի Մանվելի Մանուչարով | |
 Arkadi Manuçarovun 1988-ci ilin payızında Ermənistanda Qarabağ hərəkatı zamanı çəkilmiş fotosu. (Xankəndi) | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Xankəndi, Azərbaycan SSR |
| Vəfat tarixi | (76 yaşında) |
| Vəfat yeri | Moskva, Rusiya Federasiyası |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Ermənistan |
| Milliyyəti | erməni |
| Təhsili | Mühəndis-Tikinti İnstitutu |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Manuçarov Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başladığı 1988-ci ildən etibarən Azərbaycana qarşı açıq terror siyasəti aparmış və azərbaycanlıların Dağlıq Qarabağdan və ətraf 7 rayondan qovulmasında xüsusi xidmətlər göstərmişdir.
Arkadi Manveloviç Manuçarov 1931-ci ilin 22 sentyabr tarixində Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasına daxil olan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Xankəndi şəhərində anadan olmuşdur. Xankəndi əhərdəki 3 nömrəli orta məktəbdə oxuyub. 1950–1955-ci ildə Moskvada Kuybışev adına Mühəndis-Tikinti institutunda ali təhsil alıb.[1]
İlk əmək fəaliyyətinə Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının Çelyabinsk şəhərində mühəndis kimi başlayıb. Manuçarov 1958-ci ildə Xankəndi şəhərinə qayıdıb və şəhərdəki tikinti idarəsində baş mühəndis, 1962-ci ildən isə idarənin rəisi vəzifəsində işləyib. 1960-cı illərin əvvəllərində vilayətin partiya, daxili işlər və milli təhlükəsizlik orqanları tərəfindən təşkil edilən tədbilərdə milli zəmində məsələlərə toxunmağa və bu tipli mövzuları gündəmə gətirməyə başlamışdır.[2]
1966-cı ildə Manuçarov və Xankəndidə fəaliyyət göstərən digər dörd iri müəssisənin rəhbərləri vilayət tədbirlərində etdikləri çıxışlarda milli zəmində məsələlərə toxunublar. Manuçarovun təşəbbüsü ilə Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərin müdafiə olunması üçün təşkilatlar yaratmaq məsələsinə cəhd olunub. Bu cəhdlərin qarşısı alınıb. Manuçarov və həmin dörd nəfər Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin göstərişi ilə partiya sıralarından xaric ediliblər.[2]
Ermənistan SSR rəhbərliyi köməkliyi ilə Manuçarov 1966-cı ildə ailəsi ilə birlikdə İrəvan şəhərinə köçür və burada böyük tikinti trestlərinin birinə rəhbərlik edir. 10 ilə yaxın İrəvan şəhərində yaşadıqdan sonra 1977-ci ildə yenidən Xankəndi şəhərinə qayıdır və burada Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin ən böyük müəssisələrindən biri olan tikinti materialları kombinatına baş direktor təyin edilir.[1]
Bu təyinatın ardından Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin əsas iqtisadi imkanlarını əlində saxlayan Manuçarov Krunk (erm. Կռունկ, azərb. Durna) adlı yarı gizli ictimai-siyasi təşkilatı təsis edir. Erməni dilindən tərcümədə Durna anlamını verən, Krunk təşkilatının əsas hədəfi kimi qarşıya Dağlıq Qarabağı Azərbaycan SSR-nin nəzarətindən çıxarmaq və Dağlıq Qarabağ bölgəsi başda olmaqla, ətraf 7 rayondan azərbaycanlıların qovulmasını təmin etmək olmuşdur.[2]
Krunk təşkilatının Xankəndi şəhərində keçirilmiş gizli iclaslarının birində Arkadi Manuçarov demişdir;
|
Azərbaycanlılar bizim tarixi torpağımız olan Qarabağda yalnız qul kimi işləyə bilərlər, onlara heç bir güzəşt və imtiyaz ola bilməz, bu həmişə belə olub və bundan sonra da belə olacaqSalamlar | 
|
1988-ci ilin noyabr ayında Arkadi Manuçarov Krunk təşkilatı üçün dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan ermənilər tərəfindən toplanmış ianələri mənimsəməkdə və dövlət büdcəsini talamaqda günahlandırılaraq həbs edilir. Onunla birlikdə təşkilatın üzvü olan daha yeddi nəfərdə saxlanılmışdır. Baş verən bu hadisə təkcə İrəvan şəhərində deyil, eyni zamanda Moskvada da geniş əks-sədaya səbəb olmuşdur.[1]
Bu hadisədən sonra Manuçarovun nüfuzu Dağlıq Qarabağda xeyli aşağı düşür, bölgədə yaşayan ermənilər ona inamını itirirlər. 18 ay həbsdə qalan mühəndis əvvəlcə Şuşa türməsində, daha sonra isə Moskvada Butırkada saxlayıblar. Dünyada və xüsusi ilə Moskvadakı erməni lobbisinin səyləri nəticəsində 1990-cı ilin may ayında dəmir barmaqlılar arxasından azad edilir.[1]
Onun Dağlıq Qarabağa növbəti qayıdışı Birinci Qarabağ müharibəsinin alovlandığı dövrə təsadüf etmişdir. Bu zaman Manuçarov Dağlıq Qarabağdan və ətraf 7 rayondan azərbaycanlıların deportasiya edilməsi üçün xüsusi xidmətlər göstərir və rəhbəri olduğu Krunk təşkilatı vasitəsi ilə dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan ermənilərin münaqişə zonasına cəlb olunmasına çalışır.
1996-cı ildə mühəndis, elə ermənilərin təkidi ilə Xankəndi şəhərini tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır. O, Ermənistana üz tutsa da, orada da Moskva şəhərinə köçmüşdür. Ömrünün son illərində Moskvada məskunlaşmağa məcbur olan terrorçu 2008-ci ilin 4 yanvar tarixində 76 yaşında olarkən Rusiya Federasiyasının paytaxtında vəfat etmişdir.[1]
- ↑ 1 2 3 4 5 İlham Cəmiloğlu. "Qarabağ ermənilərinin "xaç atası"nın bəd taleyi – Manuçarova nə Xankəndidə, nə İrəvanda yer tapılmayıb" (azərbaycanca). Yeni Müsavat. 13-02-2020. 2020-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-29.
- ↑ 1 2 3 Журнал "Коммерсантъ Власть" №21. "После полутора лет пребывания в заключении 30 мая освобожден Аркадий" (rusca). Kommersant.ru. 04.06.1990. 2020-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-29.