Alp sarıcası - Haqqinda Melumat

Alp sarıcası
Alp sarıcası
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Ranqsız: İlkağızlılar Tipüstü: Tüləyənlər Ranqsız: Panarthropoda Ranqsız: Tip: Buğumayaqlılar Klad: Yarımtip: Altıayaqlılar Sinif: Həşəratlar Ranqsız: Yarımsinif: Qanadlılar Budaq: İnfrasinif: Yeniqanadlılar Ranqsız: Ranqsız: Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratlar Dəstəüstü: Ranqsız: Dəstə: Pulcuqluqanadlılar Yarımdəstə: Xortumcuqlular Klad: Klad: Klad: İnfradəstə: Klad: Klad: Klad: Klad: Fəsiləüstü: Fəsilə: Ağ kəpənəklər ???: Alp sarıcası
Beynəlxalq elmi adı
	Colias thisoa Eduard Menetries, 1852;
NCBI
EOL

Alp sarıcası (lat. Colias thisoa) — pulcuqqanadlılar dəstəsinə, ağ kəpənəklər fəsiləsinə aid nadir kəpənək növü.

Qısa təsviri

Kəpənək qanadları açılmış halda 45-50 mm-ə çatır. Rəngi müxtəlifdir. Erkək fərdlərin rəngi açıq narıncı olub, qanadlarının xarici kənarı ensiz qara haşiyəlidir. Dişi fərdlərin rəngi tünd narıncı olub, qanadlarının kənarındakı haşiyə enlidir.

Yayılması

Qafqaz, Orta Asiya dağlarında, Azərbaycanda Dərəlyəz və Zəngəzur dağ silsiləsində (Kiçik Qafqaz) və Şahdağda (Böyük Qafqaz) yayılmışdır.

Həyat tərzi

Dəniz səviyəsindən 2000-2500 m yüksəklikdə tikanlı gəvən qarışıqlı alp otları bitən sıldırım yamaclarda yaşayır. İyunda və iyulun əvvəlində uçur, şığıyır və yer səthindən çox yüksəyə qalxmır. Dişi fərdlər nadir hallarda uçur, əksər hallarda otlar üzərinə qonur. İyunun sonu və iyulun əvvəlində yüksək dağlarda bitən tikanlı gəvən bitkisi üzərinə yumurta qoyur. Tırtıllar həmin bitkinin yarpaqları ilə qidalanır. İyulun sonlarında puplaşma sıx tikanlı gəvən kollarının daxilində başlayır və puplar qışlamaya qalır. İldə bir nəsil verir. Təbii düşmən və xəstəliyi məlum deyildir.

Sayı

P.İ.Bedı tərəfindən 1977-ci ildə Naxçıvan MR-dan (Biçənək) tapılmışdır. R.Əffəndi tərəfindən Şahdağda 3 kəpənəyi qeydə alınmışdır. Son dərəcə nadir təsadüf edilən növdür.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Mal-qaranın otarılması nəticəsində kəpənəklərin yem bazasından – çiçəkləyən nektarlı bitkilərdən məhrum olması məhdudlaşdırıcı amillərdəndir.

Qorunması üçün qəbul olunmuş tədbirlər

Azərbaycanın Qırmızı kitabının I nəşrinə daxil edilmişdir.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Yaylaqlarda heyvanların otarılmadığı boş sahələrin ayrılması, bu ərazilərdə nektarlı bitkilərin əkilməsi qorunması üçün məsləhət görülən tədbirlərdəndir.

Yarımnövləri

Colias thisoa thisoa (Böyük Qafqaz)
Colias thisoa strandiana Sheljuzhko, 1935 (Kiçik Qafqaz)
Colias thisoa shakuhensis Sheljuzhko, 1935 (Talış dağları, Kopetdağ)
Colias thisoa aeolides Grum-Grshimailo, 1890 (Tyan-Şan)
Colias thisoa urumtsiensis Verity, 1909 (mərkəzi Tyan-Şan)
Colias thisoa irtyschensis Lukhtanov, 1999 (cənub Altay)
Colias thisoa nikolaevi Korshunov, 1998 (Altay)

İstinadlar

Azərbacnın Qırmızı kitabı. 1989.
Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич. обозрение. т. LI, вып. 1-2, 1972, с. 136-154, 352-368.
Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР. т. V, М.-Л.: изд-во АН СССР, 1958, с. 351-475.

Ədəbiyyat

Azərbaycanın Qırmızı kitabı. 1989.
Azərbaycanın Qırmızı kitabı. II cild. Bakı: 2013.
Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР. т.V. М.-Л.: изд-во АН СССР, 1958, с. 351-475.
Эффенди Р.М. Высшие чешуекрылые Азербайджана. Автореф.дис.канд.биол.наук. Баку: 1971, 24 с.
Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич. обозрение. т. LI. вып. 1-2, 1972, с. 136-154, 352-368.

Xarici keçidlər

[1] Azərbacnın Qırmızı kitabı. 1989.

[2] Коршунов Ю.П. Каталог булавоусых чешуекрылых (Lepidoptera, Rhopalocera) фауны СССР. Энтомологич. обозрение. т. LI, вып. 1-2, 1972, с. 136-154, 352-368.

[3] Рябов М.А. Чешуекрылые Кавказа. Животный мир СССР. т. V, М.-Л.: изд-во АН СССР, 1958, с. 351-475.