Aktivin qiymətləndirilməsi (ing. Asset pricing) — bir aktivin (məsələn, daşınmaz əmlak, avadanlıq, şirkət hissəsi, patent və s.) mövcud bazar dəyərini və ya ədalətli dəyərini müəyyən etmək prosesidir. Qiymətləndirmə, investisiya qərarları, mühasibat uçotu, kredit təminatı və ya satma, alma və birləşmə proseslərində əhəmiyyətli rol oynayır.
Aktivin qiymətləndirilməsi, əsasən maliyyə və mühasibat sahələrində, həmçinin hüquqi və vergi məsələlərində vacibdir. Bu prosesin dəqiq və obyektiv aparılması şirkətin və ya aktiv sahibinin düzgün maliyyə qərarları verməsinə və aktivin dəyərini səmərəli şəkildə idarə etməsinə kömək edir.
Əsas metodları
Aktivlərin qiymətləndirilməsi bir neçə əsas metodla həyata keçirilir:
- Bazar yanaşması (ing. Comparable or Market Approach)
- Bu yanaşma aktivin dəyərini oxşar aktivlərin bazar qiymətləri əsasında təyin edir. Aktivin bazarda nə qədərə satıla biləcəyini öyrənmək üçün müqayisə edilə bilən əmlak, avadanlıq və ya biznes nümunələri araşdırılır.
- Məsələn, əmlakın qiymətləndirilməsi zamanı eyni bölgədə oxşar ölçü və xüsusiyyətlərə malik əmlakların satış qiymətləri ilə müqayisə aparılır.
- Dəyər yanaşması (ing. Cost Approach)
- Bu yanaşmaya əsasən, aktivin cari dəyəri onun yenidən qurulma və ya bərpa olunma dəyəri əsasında müəyyən edilir. Aktivin əvəzedilmə xərcləri, həmçinin köhnəlmə (aşınma) və amortizasiya nəzərə alınır.
- Xüsusilə bina və avadanlıqların dəyərini təyin etmək üçün istifadə olunur.
- Gəlir yanaşması (ing. Income Approach)
- Bu yanaşma aktivin gəlir gətirmə qabiliyyətinə əsaslanır. Aktivdən gözlənilən gəlir proqnozlaşdırılır və həmin gəlir indiki dəyərə endirilir.
- Şirkətlərin, investisiya layihələrinin və ya kirayə obyektlərinin qiymətləndirilməsində geniş istifadə olunur.
- Əsasən iki metod tətbiq edilir:
- Diskontlaşdırılmış pul axını (DCF) — gələcək pul axınları proqnozlaşdırılır və indiki dəyərinə endirilir.
- Kapitalizasiyanın dərəcəsi (ing. Capitalization Rate) — aktivdən əldə edilən xalis gəlir kapitalizasiya dərəcəsinə bölünərək qiymətləndirilir.
- Əsasən iki metod tətbiq edilir:
- Aktivlərin idarəedilməsi və real dəyər təhlili
- Bəzi hallarda aktivlərin həqiqi dəyərini müəyyən etmək üçün maliyyə təhlilləri və ekspertiza da tətbiq edilir. Bazardakı dalğalanmalar, sektordakı risklər və gözlənilən gəlir axını nəzərə alınır.
İstinadlar
- . Asset Pricing. Princeton University Press. 2005. ISBN 0691121370.
- William N. Goetzmann (2000). 5 avqust 2008 tarixindən Wayback Machine saytında (hypertext). Yale School of Management. 2008-08-05 at the Wayback Machine
- Junhui Qian. (PDF). jhqian.org. 2020-01-15 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-12-16.
- See, e.g., Tim Bollerslev (2019). 17 sentyabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında
- Andreas Krause. (PDF). people.bath.ac.uk. 2017-10-25 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2018-12-16.
- . Economic Perspectives. 1 (2). 1987: 55–72. JSTOR . 2024-05-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-11-12.
- Edwin H. Neave and Frank Fabozzi (2012). Introduction to Contingent Claims Analysis, in Encyclopedia of Financial Models, Frank Fabozzi ed. Wiley (2012)
- Steven Lalley. 22 dekabr 2018 tarixindən Wayback Machine saytında (course notes).University of Chicago.
- Mark Rubinstein (2005). "Great Moments in Financial Economics: IV. The Fundamental Theorem 13 noyabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında", Journal of Investment Management, Vol. 3, No. 4, Fourth Quarter 2005; ~ (2006). 13 noyabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında, Vol. 4, No. 1, First Quarter 2006.
- Bhupinder Bahra (1997). 15 may 2024 tarixindən Wayback Machine saytında, Bank of England