Axaltəkə cinsinin əmələ gəlməsində Türkmənistanın təbii şəraiti və xalqın yaşayışı böyük rol oynamışdır. Türkmənistanın isti və quru iqlimi, susuz və xarakter bitki örtüyü, səhra şəraiti və eləcə də xalqın keçmişdə köçəri heyvandarlıq həyatı, bu şəraitə uyğun və davamlı, quru bədən quruluşu və iti yerişli Təkə cinsinin yaranmasına səbəb olmuşdur.

Köçəri Təkə türkmən tayfası əsrlərlə yetişdirdiyi təmiz cinsli Axaltəkənin başqa at cinsləri ilə qarışmasına yol vermirdi. XIX əsrdə isə Təkələr Rusiya imperiyasının ordusuna məhz həmin atların köməyi ilə uzun müddət müqavimət göstərməyə qadir olduğundan, 1870-ci illərdə Rusiya hərbçiləri Axaltəkənin kökünü kəsməyi qərara alaraq, atların böyük əksəriyyətini məhv etdilər. 20 ildən sonra isə Rusiya alimləri yenidən Axaltəkə at növünü bərpa etməyə başladılar və bu gün dünyada olan həmin atlarının hamısı məhz onların o zaman bərpa etdikləri cins nəsildəndir.

ABŞ-n Florida ştatında təmiz cinsli Axaltəkə atları yetişdirən Cessika Eyli Keytin dediyinə görə, Sovet dövründə Axaltəkənin taleyi eniş-yoxuşlu olub, lakin dövlət başçısı Nikita Xruşşovun 5 illik iqtisadi planlaşdırma proqramı bir daha bu at növünün yer üzündən silinmə təhlükəsini gerçəkləşdirdi: "Axaltəkə atları başqa gözəl atlarla yanaşı ət üzrə planı doldurmaqdan ötrü sallaqxanalara göndərilirdi".

Axal-təkə atlardan kütləvi surətdə ingilislər Hindistana daşımışlar və Hindistanın at cinslərin yaxşılaşdırılmasında bilavasitə böyük rolu vardır. Bu cins ən çox Hindistan, Əfqənistan və Almaniyaya daınmıdır.

Axal-təkə atı xarakter xüsusiyyətə malikdir:

• başı uzun, yüngül və quru;
• boynu uzun, nazik, hündür duruşlu, çox zaman maralboyun formada, cidovu hündür və uzun;
• beli düz;
• sarğısı düz, bəzən bir qədər sallaq;
• döşü dərininə az inkişaf etmiş, kürəyi maili;
• ətrafları uzun və quru;
• buxovluğu uzun və düz;
• dırnağı bir qədər enlidir.

Axal-təkə cinsinin rəngi qızılı-kürən, kəhər və quladır. Örtük tükləri gödək və nazik, müdafiə tükləri zəif inkişaf etmişdir. Axal-təkə orta hesabla madyanlarda cidov hündürlüyü 152,3 sm, bədəni çəp uzunu 154,4 sm, döş quruluşu 165,6 sm, incik sümüyü isə 18,1 sm-dir.

Axal-təkə atı yaxşı yeriş keyfiyyətli, sürətli və uzaq məsafələrdə yürüşlərə davamlıdır. Sürət etibarı ilə təmizqanlı minik atından sonra ikinci yeri tutur. Rekor sürəti (üç yaşar atlarda) 1600 metr məsafəyə 1 dəq. 49 san. (Ulduz), yuxarı yaşlarında 2400 metr məsafəyə 2 dəq. 49 san-dir (Marı). 1935-ci ildə Aşqabaddan Moskvaya keçirilmiş yürüşdə Axal-təkə Ġomud atları 4300 km. məsafəni 84 günə gedə bilmişdir.

Bu gün Axaltəkə atlarına, deyilənə görə, əslən Təkə tayfasından olan Türkmənistan prezidenti Saparmurad Niyazov himayədarlıq edir. O, Axaltəkələri dünya liderlərinə hədiyyə verir və məlumatlara görə, ölkəsində atçılıq mərkəzinin yaradılmasına 25 milyon dollara yaxın vəsait sərf edib.

•  
  SSRİ (1968)
•  
  Azərbaycan (1993)
•  
  Azərbaycan (1997)
•  
  Qazaxıstan (2002)

• ^{[ölü keçid]}
• ^{[ölü keçid]}