Şəxsiyyətə appelyasiya ( lat. argumentum ad hominem - “insanla bağlı arqument”) — arqumentin özünün, obyektiv faktların və ya məntiqi əsaslandırmanın uyğunsuzluğunu göstərmək əvəzinə, arqumenti gətirən şəxsin və ya arqumentlə əlaqəli şəxsin xarakterinə, motivinə və ya digər atributuna işarə etmək yolu ilə arqumentin təkzib edildiyi məntiqi xəta.
Aşağıdakı növlərə bölünür:
- argumentum ad hominem personam ("şəxsiyyətə keçid") - şəxsiyyəti birbaşa tənqid etmək və ya rəqibi təhqir etmək;
- argumentum ad hominem circumstantiae - rəqibin nöqteyi-nəzərinin onun şəxsi şəraiti ilə izahı;
- argumentum ad hominem tu quoque (“və sən də”) rəqibin özünün öz arqumentinə zidd davranmasının göstərmək.
Demaqogik üsullar çox vaxt belə müraciəti ehtiva edir.
Haqqında
Ad hominem (“insana qarşı”) bir mübahisə növüdür və birinin fikirlərini və ya arqumentlərini tənqid etmək əvəzinə, şəxsiyyətinə və ya xarakterinə hücum etmək mənasını verir. Bu növ arqument, əks tərəfin arqumentini etibarsızlaşdırmaq üçün şəxsi xüsusiyyətlərini hədəf alır, amma mübahisənin mövzusu ilə birbaşa əlaqəsi olmur.
Məsələn, bir şəxs bir mövzu barədə arqument irəli sürdüyündə, əks tərəf onun arqumentini təkzib etmək yerinə onun xarakteri və ya keçmişdəki davranışlarını vurğulayıb fikirlərini etibarsız saymağa çalışa bilər. Belə arqumentlər məntiqi səhv sayılır, çünki müzakirənin obyektivliyinə xələl gətirir və əsas məsələdən uzaqlaşmağa səbəb olur.
Ad hominem arqumentlər daha çox siyasət, ictimai müzakirələr və fərdi münaqişələrdə rast gəlinir. Məntiqdə və mübahisə etikalarında qəbul olunmayan bir üsuldur, çünki arqumentin gücünü deyil, şəxsi hücumu əsas götürür.
Həmçinin bax
İstinadlar
Ədəbiyyat
- Internet Encyclopedia of Philosophy
- Anthony Weston, “A Rulebook for Arguments”.