Aşıq Seyid İbrahim
Aşıq Seyid İbrahim (İbrahim Musa oğlu Möhsümov; 1895, Qaradaş[1] – 1944, Qaradaş, Tovuz rayonu) — Azərbaycanın ustad aşığı[2]
| Aşıq Seyid İbrahim | |
|---|---|
| Seyid İbrahim Musa oğlu Möhsümov | |
 | |
| Doğum tarixi | 1895 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1944 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | tif[d] |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası→ SSRİ |
| Milliyyəti | azərbaycanlı |
| Atası | Seyid Musa (?–1916) |
| Anası | Lala |
| Fəaliyyəti | aşıq, şair |
 Aşıq Seyid İbrahim Vikimənbədə | |
Aşıq Seyid İbrahim 1895-ci ildə Tovuz rayonunun Qaradaş (keçmiş Seyidlər) kəndində sənətkar ailəsində doğulmuşdur. Atası Seyid Musa vaxtilə Şuşadan köçərək burada məskunlaşmışdır. Musa 1916-cı ildə vəfat edib.[3] Onların nəsli həm ata, həm də ana tərəfdən Seyid imiş.[4]
II Dünya müharibəsi başlayanda Seyid İbrahim ön cəbhəyə getmək üçün Stalinə şeirlə müraciət edir.
1943-cü ildə həmkarı Aşıq Nəcəf Əlimərdanlı kimi növbəti döyüşçüləri yola salan zaman sazını da götürüb döyüşlərə yollanır. Vətənpərvər və cəsur aşıq bir əlində saz, birində silah faşistlərə qarşı Krımda ölüm-dirim savaşına girir.[5]
1944-cü ilin may ayına qədər Aşıq İbrahim ən ağır bölgələrdə vuruşur, ağır yaralanaraq evə qayıdır. Elə qayıdarkən yolda o vaxt epidemiyaya çevrilmiş tif (yatalaq) xəstəliyinə tutulur, bir müddətdən sonra vəfat edir.
Məşhur ustad Aşıq Əsəd Rzayev və onun qardaşı Aşıq Məhəmməd Rzayevdən aşıq sənətini mənimsəmiş, onların dastan və şeir yaradıcılığını öyrənmişdir.
Aşıq Seyid İbrahim dövrünün bir çox adlı-sanlı aşıqları ilə deyişmişdir. Onlardan Aşıq Hüseyn Bozalqanlı, Aşıq Əsəd Rzayev, Aşıq Məhəmməd, Aşıq Mirzə Bayramov və başqalarının adını çəkmək olar. Onun bir 1938-ci ildə Gəncədə keçirilmiş Aşıqların qurultayında olmuş bir deyişməsinin video yazısı da qalmaqdadır. Köhnə kadrlarda Aşıq İbrahimin sözləri ruscaya tərcümə edilərək göstərilir.[6]
Onu digər aşıqlardan fərqləndirən cəhətlərdən biri də muğam və təsniflərin, ənənəvi aşıq havalarının kamil və düzgün ifaşçsı olması, bədii danışıq mədəniyyəti, şeir yazmaq məharəti, özünü aparmaq qabiliyyəti olmuşdur.[7]
Aşıq İbrahimin yaradıcılığında müharibə mövzusu, amansız düşmənin törətdiyi fəlakətlər böyük yer tutur.
Əldə qalan şeirləri az olsa da, mükəmməl bir şairin, ustadın qələmindən çıxdığı görünür. Onun yazdığı bir şeirə bəstələnmiş, sonralar böyük sənətkarlardan olan Əbülfət Əliyevin ifasında dinlənilən "Üç gül" mahnısı da populyardır. Aşıq Məhərrəm Hüseynlinin uzunmüddətli araşdırmalardan sonra bu şeirin məhz Aşıq İbrahimə məxsus olduğuna əminliyi Qızıl Fondda qalan və hətta rəqs ifaçılarının da ifa etdikləri köhnə kadrlarda şeirin müəllifinin adı dəqiq çəkilir.[8]
- ↑ 1 2 Köhnə ustadla yeni tanışlıq.
- ↑ Aşıq Məhərrəm Hüseynli. Söz yaddaşım. Bakı, 2014. səh. 216–280
- ↑ Aşıq Məhərrəm Hüseynli, "Söz yaddaşım", "Tovuz aşıqları". Bakı, 2014, səh.261–262
- ↑ Azad Ozan Kərimli, "Dədə Qorqud" jurnalı, III nömrə, 2002.
- ↑ M. Hüseynli, "Tovuz aşıqları", Bakı, 2003, səh.58
- ↑ Asiq Esed Rzayev. Asiq Mirze. Arxivləşdirilib 2023-07-01 at the Wayback Machine — YouTube saytı
- ↑ Aşıq Məhərrəm Hüseynli. "Seçilmiş əsərləri. II kitab". “MBM” (az.). azkurs.org. 2014. 2021-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-13.
- ↑ Şəhla Musayeva. "Köhnə ustadla yeni tanışlıq" (PDF) (az.). archive.org. 2020. İstifadə tarixi: 2020-04-19.