Açar-dəyər verilənlər bazası

Açar-dəyər verilənlər bazası (ing. Key-Value Database) — ən sadə və sürətli verilənlər bazası modellərindən biridir. Bu növ verilənlər bazası verilənləri açar (ing. key) və ona uyğun olan dəyər (ing. value) cütləri şəklində saxlayır. Hər bir açar unikal olur və dəyər ilə bağlıdır. Açar-dəyər cütləri verilənlər bazasında müstəqil saxlanılır və bir açarın dəyəri, sadə tipli məlumat (ing. string, integer) və ya mürəkkəb struktur (siyahı, təyin, JSON obyekt) ola bilər.

Açar-dəyər cütünü göstərən Bebbicin Analitik Mühərriki üçün təklif edilmiş cədvəl məlumat xəritəsi.

Açar-dəyər verilənlər bazasının xüsusiyyətləri

1. Sadə struktur
   • Açar-dəyər modeli çox sadədir, yəni məlumatların saxlanılması açar və dəyər formasında olur. İstənilən məlumat yalnız unikal bir açarla əldə edilə bilər.
2. Yüksək performans
   • Məlumatın axtarılması və əldə edilməsi çox sürətlidir, çünki açarlar unikal olduqları üçün birbaşa olaraq verilənlərə çıxış mümkündür.
3. Şəffaflıq
   • Bu modeldə məlumatların strukturu verilənlər bazasına maraqlı deyil. Verilənlər bazası yalnız açar-dəyər cütlərini saxlayır, dəyərin hansı formatda olduğu ilə bağlı məhdudiyyətlər yoxdur.
4. Horisontal genişlənmə
   • Açar-dəyər verilənlər bazaları çox zaman horisontal olaraq asan genişlənə bilir. Yəni, çox sayda server arasında məlumatları bölərək daha böyük miqyasda məlumatları emal etmək mümkündür.

Açar-dəyər verilənlər bazasının istifadə sahələri

• Keşlər — məlumatların tez-tez yenilənməsi lazım olmayan sistemlərdə məlumatları sürətlə əldə etmək üçün istifadə olunur. Məsələn, Redis və Memcached kimi sistemlər çox zaman keş məqsədilə istifadə edilir.
• Sessiya idarəçiliyi — Web tətbiqlərində istifadəçi sessiyalarını izləmək və saxlamaq üçün açar-dəyər bazaları çox effektivdir.
• Sadə konfiqurasiya saxlama — proqramların parametrlərini və konfiqurasiya məlumatlarını saxlayıb sürətli şəkildə əldə etmək üçün istifadə olunur.

Tanınmış açar-dəyər verilənlər bazası sistemləri

• Redis — yüksək sürətli, yaddaşda (in-memory) çalışan açar-dəyər verilənlər bazası.
• Memcached — sadə və yüngül verilənlər bazası, əsasən keş məqsədləri üçün istifadə olunur.
• Amazon DynamoDB — Amazon Web Services-in bulud əsaslı açar-dəyər verilənlər bazası.

Açar-dəyər verilənlər bazaları məlumatları tez əldə etməyə və sadə strukturda saxlamağa ehtiyacı olan tətbiqlərdə effektiv həll kimi tanınır. Lakin mürəkkəb əlaqəli məlumat strukturlarının saxlanılması üçün daha uyğun modellərə, məsələn, əlaqəli (relational) və ya sənəd-yönlü (document-oriented) verilənlər bazalarına üstünlük verilir.