Əyub Titiyev
Əyub Salmanoviç Titiyev (rus. Ою́б Салма́нович Тити́ев; 24 avqust 1957) — Çeçen mənşəli Rusiyalı hüquq müdafiəçisi, “Memorial” hüquq müdafiə mərkəzinin Moskva filialının analitiki (2019-cu ildən), “Memorial” hüquq müdafiə mərkəzinin Qroznı nümayəndəliyinin rəhbəri (2009-2019). Məktəbdə idman müəllimi, məşqçi (1980-1990-cı illərdə).[1] 8 oktyabr 2018-ci ildə Titiyev Avropada və onun hüdudlarından kənarda insan hüquqlarının "görkəmli" müdafiəsinə görə Vatslav Havel İnsan Hüquqları Mükafatına layiq görülüb.[2]
| Əyub Titiyev | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 24 avqust 1957 (67 yaş) |
| Doğum yeri | Lebedinovka kəndi, Kant rayonu (1936-1998), Çuy vilayəti, Qırğızıstan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ  Rusiya |
| Milliyyəti | çeçen |
| Fəaliyyəti | insan hüquqları fəalı, aktivist, ictimai xadim |
| Mükafatları |
Vatslav Havel adına mükafatın qalibi (2018) Boris Nemtsov mükafatının finalçısı (2019) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əyub Salmanoviç Titiyevin əcdadları Çeçenistanın dağətəyi Kurçaloy kəndinin ilk məskunlaşanlarındandır. Lakin o, Qırğızıstanın Lebedinovka kəndində anadan olub, 1944-cü ilin martında çeçenlərin deportasiyası nəticəsində ailəsi burada yerləşib. 1960-cı illərdə Çeçenistana, doğma Kurçaloya qayıdan Titiev bütün həyatı boyu idmanla məşğul olmuş (güləş, ağır atletika) məktəbdə bədən tərbiyəsi müəllimi olmuş, kənddə uşaq idman klubu yaratmış, oradan çoxlu peşəkar idmançılar yetişmişdir. 2000-ci ildən o, "Memorial" və "Vətəndaşlara Yardım Komitəsi" kimi hüquq müdafiəsi üzrə istissaslaşmış qeyri-hökümət təşkilatlarında işləyir. Titiyev Çeçenistanda insan haqları pozuntularını sənədləşdirir və humanitar layihələr həyata keçirir. O, Çeçenistanın dağlıq rayonlarındakı məktəblərə kömək edir, penitensiar sistemdə müsəlmanları ayrı-seçkilikdən müdafiə edir və s. kimi hüquq yardımları ilə məşğul olur. 2009-cu ildə Natalya Estemirovanın qətlindən sonra Titiyev "Memorial"ın Çeçenistandakı nümayəndəliyinə rəhbərlik edib.[3][4]
2018-ci il yanvarın 9-da Əyub Titiyev Kurçaloydan Mayrtup kəndi istiqamətində yola düşüb və orada səhər saat 9-da tanışı ilə görüşməli olub. Yolda onun VAZ-111930 “Lada Kalina” markalı avtomobili yol polisi əməkdaşları tərəfindən rəsmi versiyaya görə sənədləri yoxlamaq üçün saxlanılıb. Avtomobilə sonrakı baxış zamanı polis “təxminən 180 qram ağırlığında marixuana qoxusuna malik bitki mənşəli maddə olan polimer çanta” aşkar edib. Daha sonra Titiyev tibbi müayinədən keçmək üçün Kurçaloy Rayon Daxili İşlər İdarəsinə aparılıb və içərisində maddə olan bağlama ekspertizaya göndərilib. Elə həmin gün "Memorial" təşkilatı Çeçenistanda öz liderinin saxlandığını elan edib.[3][4]
Yanvarın 11-də Şali Şəhər Məhkəməsi müstəntiqin tələbi ilə Titiyevi martın 9-dək həbs edib. Hüquq müdafiəçisinə qarşı Cinayət Məcəlləsinin 228-ci (narkotik vasitələrin qanunsuz əldə edilməsi, saxlanması, daşınması) Maddəsi ilə cinayət işi açılıb. Titiyev özü təqsirini boynuna almayıb və İstintaq Komitəsinin Çeçenistan Respublikası üzrə Departamentinə göndərdiyi bəyanatda polisi avtomobilə baxış keçirərkən onun sərnişin oturacağına narkotik maddə yerləşdirməkdə ittiham edib.[5] Yanvarın 12-də müdafiə tərəfi iki aylıq həbsdən apellyasiya şikayəti verdi.[1]
"Memorial" idarə heyətinin sədri Aleksandr Çerkasov Titiyevin saxlanmasını “Çeçenistan hakimiyyətinin narazılığına səbəb olan” peşəkar fəaliyyəti ilə əlaqələndirib. Rusiya Prezidenti yanında İnsan Hüquqları Şurasının sədri Mixail Fedotov bildirib ki, yanvarın 10-da İnsan Hüquqları Şurası Titiyevin saxlanması vəziyyətinə yenidən baxılması və onun nəzarətə götürülməsi xahişi ilə Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbərliyinə müraciət edib.[5]
Yanvarın 14-də müttəhimin vəkili Pyotr Zaykin bildirib ki, Əyub Titiyevin ailəsi daimi təhdidlər səbəbindən Çeçenistanı tərk edib. Onların Rusiyada qalıb, yoxsa xaricə getdiyini vəkil dəqiqləşdirməyib. Onun sözlərinə görə, “ailəyə problem yaratmaq təhlükəsi ilə polis bu yolla ondan etirafı almağa çalışır”.[6]
Yanvarın 24-də Aleksandr Çerkasov beynəlxalq "Memorial" adından Rusiya və beynəlxalq ictimaiyyətə müraciət edərək, "Memorial"ın Kareliya filialının rəhbəri tarixçi Yuri Dmitriyevnin işində olduğu kimi, "Titiyev işi"ni diqqətlə izləməyə çağırdı.[7] Yanvarın 28-də o vaxt Rusiya prezidentliyinə namizəd olan Kseniya Sobçak Qroznıda “Söz azadlığı uğrunda həlak olan jurnalistlərin abidəsi”ndə “Əyub Titiyevə azadlıq” plakatı ilə tək adamlıq piket keçirdi.[8]
Fevralın 1-də Rusiya İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Tatyana Moskalkova Titiyevin işinin təhqiqatının federal səviyyəyə keçirilməsinə çağırıb.[9] Oxşar fikri Rusiya Prezidenti yanında İnsan Hüquqları Şurasının sədri Mixail Fedotovda da səsləndirib.[10]
Martın 6-da Staropromyslovski Rayon Məhkəməsi Titiyevin həbs müddətini mayın 9-dək uzadıb. Məhkəmə Rusiya prezidentliyinə namizədlər Qriqori Yavlinski[11] və Kseniya Sobçakın zəmanət verməsinə baxmayaraq, bu qərarı verib.[12]
Mayın 4-də Staropromıslovski Məhkəməsinin hökmündən verilən apellyasiya şikayətinə baxılarkən hüquq müdafiəçisi Svetlana Qannuşkina və Rusiya Qəhrəmanı Sergey Nefedov da təminatlarını təqdim ediblər və onların da zəmanəti məhkəmə tərəfindən rədd edilib.[13]
Yanvarın 11-də bir sıra aparıcı beynəlxalq insan haqları təşkilatları (Human Rights Watch, Amnesty International, Front Line Defenders, FIDH, Dünya İşgəncələrə Qarşı Təşkilatı) birgə bəyanatda Titiyev və "Memorial"ın Qafqazdakı fəaliyyətini müdafiə ediblər.[14] Fevralın 8-də Avropa Parlamenti Əyub Titiyevin işi ilə bağlı qətnamə qəbul edib.[15] "Memorial" Əyub Titiyevi siyasi məhbuslar siyahısına daxil edib.[16]
2019-cu il martın 18-də Çeçenistanın Şali Şəhər Məhkəməsi Titiyevi 4 il müddətinə cəzaçəkmə müəssisəsində cəza çəkməyə məhkum edib.[17]
2019-cu il iyunun 10-da Şali Şəhər Məhkəməsi Titiyevi Arqun koloniya-qəsəbəsindən şərti olaraq azadlığa buraxıb. Titiyev 21 iyun 2019-cu ildə azad edilib.[18][19]
2018-ci il oktyabrın 8-də Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) Titiyevi insan hüquqlarının müdafiəsinə görə Vatslav Havel mükafatı ilə təltif edib.[20]
11 dekabr 2018-ci ildə o, Fransa Xarici İşlər Nazirliyi və Almaniya Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən təsis edilən İnsan Hüquqları və Qanunun Aliliyi Mükafatını alıb.[21]
2018-ci ildə insan hüquqlarının müdafiəsində göstərdiyi cəsarətə görə Moskva Helsinki Qrupu Mükafatının laureatı olub.[22]
2019-cu ildə o, “Novaya qazeta” saytında səsvermənin nəticələrinə görə üçüncü yeri tutaraq "Boris Nemtsov mükafatı"nın finalçısı olub.[23]
- ↑ 1 2 "Russia: Rights Defender Arbitrarily Arrested in Chechnya" (ingilis). www.amnesty.org. 2018-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-15.
- ↑ "Václav Havel Human Rights Prize". website-pace.net (ingilis). 2016-11-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-10-09.
- ↑ 1 2 "«Мемориал» сообщил о задержании руководителя представительства в Чечне". ru:Ведомости. 2018-01-09. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ 1 2 "МВД Чечни прокомментировало информацию о задержании сотрудника «Мемориала»". ru:Ведомости. 2018-01-09. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ 1 2 "Суд арестовал руководителя чеченского представительства «Мемориала» Титиева". ru:Ведомости. 2018-01-11. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ "Семья правозащитника Оюба Титиева покинула Чечню". ru:Интерфакс. 2018-01-14. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ Александр Черкасов. "Обращение международного «Мемориала» к российской и международной общественности". ru:Эхо Москвы. 2018-01-24. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ "Ксения Собчак провела одиночный пикет в Грозном". ru:Ведомости. 2018-01-28. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ "Москалькова попросила передать дело Титиева в управление МВД по Северному Кавказу". Interfax.ru (rus). 2018-02-02. 2018-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-15.
- ↑ "Глава СПЧ назвал причины для передачи дела Титиева на федеральный уровень". РИА Новости (rus). 20180203T1830+0300Z. 2018-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-15.
- ↑ "Явлинский приехал в Грозный, чтобы поручиться за правозащитника Титиева в суде". РИА Новости (rus). 20180306T1008+0300Z. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ Поручительства отклонены // Коммерсантъ. 2018-06-03. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Чечня: апелляция на арест Оюба Титиева вновь отклонена | Правозащитный центр «Мемориал»". memohrc.org. 2018-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-14.
- ↑ "Russia: Rights Defender Arbitrarily Arrested in Chechnya" (ingilis). www.amnesty.org. 2018-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-15.
- ↑ "Texts adopted - Thursday, 8 February 2018 - Russia, the case of Oyub Titiev and the Human Rights Centre Memorial - P8_TA-PROV(2018)0034" (ingilis). www.europarl.europa.eu. 2018-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-15.
- ↑ "Титиев Оюб Салманович | Правозащитный центр «Мемориал»". memohrc.org. 2018-05-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-15.
- ↑ Оюбу Титиеву выбрали режим // Коммерсантъ. 2019-03-31 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Добился УДО: Титиева выпустят из колонии" (rus). ru:Газета.Ru. 2019-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-11.
- ↑ "Кадыров уверен в объективности решения суда, отпустившего правозащитника Титиева по УДО" (rus). ru:ТАСС. 2019-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-11.
- ↑ "PACE: News". www.assembly.coe.int. 2018-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-10-10.
- ↑ "«Их не освободили, но это не значит, что они проиграли»" (rus). Новая газета - Novayagazeta.ru. 2018-12-14. 2021-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-18.
- ↑ "Правозащитники Оюб Титиев и Юрий Дмитриев получили премию Московской Хельсинкской группы". Интерфакс. 2021-08-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-12.
- ↑ "Оюб Титиев оказался среди финалистов премии Немцова-2019 | Правозащитный центр «Мемориал»". memohrc.org. 2021-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-04-21.