Ətrəngi birəotu
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Ətrəngi birəotu (Elmi adı — Pyrethtum carneum) — IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU A2c + 3c. Azərbaycanın nadir, Qafqazın endemik növüdür.[1][2]
Çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi 25–80 (100) sm hündürlükdədir. Aşağı yarpaqları uzun saplaqlı, ayası uzunsov, birqat lələkvari bölünmüşdür; seqmentləri yumurtavari-uzunsov və ya lansetvari, kənarları iri-sivri dişlidir. Gövdə yarpaqları yuxarıya qalxdıqca kiçilən, oturaqdır. Səbətləri iri, tək-təkdirlər. Sarğı 10–15 mm enində, yarpaqcıları rənglidir. Toxumcuqları 3 mm uzunluqda, dişli taclıdır.[3]
Çiçəklənmə dövrü iyul-avqust ayları, toxumlama avqust-sentyabr aylarına təsadüf edir. Mezofit bitkidir. Subalp qurşağının çəmənlərində rast gəlinir. Dərman və dekorativ bitkidir.[3][4]
Böyük Qafqazın Quba sahəsi (Qusar rayonu –Sudur və Ləzə kənd ətrafları) və qərb hissəsi, Kiçik Qafqazın şimal hissəsi (Göygöl rayonu – Göygöl qoruğu ərazisində Göygöl ilə Maralgöl arasında, Tovuz rayonu –Böyük Qışlaq kəndi).[3][5]
Populyasiyaya az rast gəlinir. Təhlükə amillərinin təsirinə məruz qalması populyasiyanın azalma tendensiyasını sübut edir.
Yayıldığı ərazilərdə ot çalındığı üçün bitki toxumlama fazasına çata bilmir.
Mühafizəsi üçün xüsusi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, həmçinin toxum banklarında toxumlarının saxlanması, bərpasını təmin etmək, yeni yayılma yerlərini axtarmaq.